فرزانگی ایرانی در آینه کتاب؛ از حافظه تا هویت
در روزگاری که شتابِ فناوری، مرزهای هویت را درنوردیده بود، کتاب بار دیگر به عنوان آیینه حافظه جمعی ایران درخشید. هجدهمین هفته کتاب با شعار «مطالعه، اندیشه، فرزانگی» یادآور شد که فرزانگی ایرانی در تأملِ واژه‌ها تداوم می‌یابد.
به گزارش میزهنری،به نقل از ستاد خبری سی‌وسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، در آبان‌ماه ۱۳۸۹، در روزگاری که جهان به‌سرعت به سمت دیجیتال‌شدن پیش می‌رفت و شبکه‌های اجتماعی تازه در حال شکل‌دهی به نوعی زیست فرهنگی جدید بودند، ایران بار دیگر به «کتاب» پناه برد. هجدهمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران در کتابخانه ملی افتتاح شد؛ جایی که خود نماد حافظه فرهنگی کشور است. این رویداد زمانی برپا شد که جامعه فرهنگی ایران درگیر بحث‌هایی درباره نسبت میان «سنت مطالعه» و «جهان رسانه‌ای نو» بود.
در این فضا، برگزاری هفته کتاب معنایی فراتر از تقویم رسمی داشت؛ نوعی یادآوری جمعی بود از اینکه ملت‌ها نه با سرعت شبکه، بلکه با عمق اندیشه زنده می‌مانند. مراسم افتتاحیه با حضور سیدمحمد حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، غلامعلی حدادعادل، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و بهمن دری، معاون فرهنگی وقت، برگزار شد. حضور هم‌زمان مسئولان اجرایی، پارلمانی و علمی، نشانه‌ای از تلاش برای بازتعریف جایگاه «کتاب» در منظومه توسعه فرهنگی کشور داشت.
جامعه‌ای که می‌خواهد از دانستن به درک برسد
شعار این دوره، «مطالعه، اندیشه، فرزانگی» سه‌گانه‌ای هوشمندانه از مفاهیم بنیادین فرهنگ ایرانی بود. «مطالعه»، به‌عنوان نخستین گام در مسیر دانایی، «اندیشه»، به‌عنوان فرایند تداوم‌یافته تفکر و «فرزانگی»، به‌عنوان غایت فرهنگی جامعه‌ای که می‌خواهد از دانستن به درک برسد. در روزگاری که سرعت جای عمق را گرفته بود، این شعار دعوتی آرام اما پرمعنا به بازگشت به تأمل بود.
در همین مراسم از تمبر یادبود هفته کتاب نیز رونمایی شد؛ حرکتی نمادین که کتاب را همچون نامه‌ای فرهنگی میان نسل‌ها معرفی می‌کرد؛ نامه‌ای که باید بارها خوانده شود تا هویت ملی زنده بماند.
خانه کتاب؛ پیشران جریان دانایی
خانه کتاب در این دوره نیز نقش محوری در جهت‌دهی به فعالیت‌ها داشت. تجلیل از شایستگان تقدیر بیست‌وهفتمین دوره کتاب سال، برگزاری هفتمین جشنواره نقد کتاب و نهمین دوره جشنواره «کتاب و رسانه برتر» نشان داد که سیاست فرهنگی کشور به‌دنبال ارتقای کیفی جریان نقد و رسانه در نشر است. افزون بر آن، برای نخستین‌بار از خادمان علمی و فنی نشر کشور تجلیل شد؛ اقدامی که بر اهمیت «زیرساخت‌های نامرئی فرهنگ» تأکید داشت؛ از صفحه‌آرا تا ویرایشگر، از مترجم تا کتابدار.
برپایی نمایشگاه کتاب‌های قدیمی در موزه و کتابخانه ملک نیز، پلی میان میراث مکتوب و زمانه جدید بود؛ نشانه‌ای از تداوم سنت مطالعه در قامت تاریخ.
مدرسه، خانواده و کتاب؛ هم‌پیمانان تربیت
وزارت آموزش و پرورش با برگزاری چهارمین جشنواره کتاب سال دانش‌آموزی و نواختن «زنگ کتاب و کتابخوانی» در ۴۰ هزار مدرسه، هفته کتاب را از فضای اداری به زندگی روزمره دانش‌آموزان کشاند. چنین برنامه‌ای یادآور آرزوی دیرینه نظام آموزشی ایران بود: تبدیل کتاب به عادت زیسته، نه تکلیف درسی. در کنار آن، انجمن ناشران کودک و نوجوان با جشن «کتاب کودک، صنعت و کشاورزی» نشان داد که کتاب می‌تواند پیوندی میان خیال و واقعیت بسازد؛ میان آموزش و زندگی، میان کودک و جامعه.
ادبیات، رسانه و دانشگاه؛ اضلاع سه‌گانه تولید فکر
خانه هنرمندان ایران با برگزاری چهارمین جایزه کتاب سال شعر جوان (جایزه قیصر امین‌پور)، از نسل تازه شاعران ایران تجلیل کرد. این رویداد، نه فقط یادبود شاعری بزرگ، بلکه نشانه‌ای از تداوم روح خلاق در ادبیات معاصر بود.
در همین مسیر، دفتر امور فرهنگی ناشران بین‌المللی ایرانیان با برگزاری هشتمین نمایشگاه کتاب‌های کاربردی، کوشید چهره‌ای بین‌المللی‌تر از نشر ایران ارائه دهد. هم‌زمان، همایش ملی نشر و جشنواره کتابخانه‌های عمومی با شعار «مطالعه مفید»، تأکید کردند که کتاب تنها منبع دانش نیست، بلکه سازنده خرد جمعی است.
استان‌ها؛ از خیابان کتاب تا وقف دانایی
استان‌های مختلف نیز در این دوره فعال بودند. در تهران، برنامه‌هایی چون افتتاح «خیابان کتاب»، افتتاح بانک اطلاعات ناشران قرآنی، نشست هم‌اندیشی اصحاب نشر با معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، همایش ملی نشر، هجدهمین جشنواره کتابخانه‌های عمومی و مطالعه مفید، سیزدهمین جشنواره کتاب سال دفاع مقدس و هزار نمایشگاه کتاب دفاع مقدس، جشن نکوداشت کتاب یاران برگزار شد که نشان از نگاهی تازه به «کتاب در فضاهای عمومی» داشت. در خراسان شمالی، چهارمین نمایشگاه کتاب استانی برگزار شد و در گوشه وکنار کشور، کتابخانه‌های تازه‌ای گشوده شدند تا دانایی، جغرافیا نشناسد.
تقویم دانایی؛ روزهای هشت‌گانه کتاب
هفته کتاب این سال با نظم موضوعی دقیق برگزار شد و هر روز، بازتابی از یکی از ابعاد فرهنگی جامعه بود:
۲۳ آبان‌ماه: قرآن، عترت، پدیدآورندگان و خادمان نشر
۲۴ آبان‌ماه: کتاب، خانواده، کودک، دانش‌آموز و مدرسه
۲۵ آبان‌ماه: کتاب ایران در جهان و توسعه نشر بین‌الملل
۲۶ آبان‌ماه: کتاب، حوزه، دانشگاه، تولید علم و جنبش نرم‌افزاری
۲۷ آبان‌ماه: کتاب، کتابدار، کتابخانه، گنجینه، ادبیات و شعر
۲۸ آبان‌ماه: کتاب، مسجد، بسیج و فرهنگ پایداری
۲۹ آبان‌ماه: کتاب، شهر، توسعه، صنعت و کشاورزی
۳۰ آبان‌ماه: کتاب، رسانه، ورزش، تربیت و عفاف
از مسجد تا دانشگاه، از خانواده تا رسانه، این تقویم نشان می‌داد که «کتاب» در پیوند با همه عرصه‌های زندگی ایرانی معنا دارد. از آغاز با یاد قرآن تا پایان با پیوند تربیت و رسانه، تقویمی ترسیم شد که کتاب را از ساحت قدسی تا زندگی روزمره امتداد می‌داد.
از مطالعه تا فرزانگی؛ معنای ماندگار
پوستر هجدهمین هفته کتاب، با خطوط سبز و پویای خود، گویی حرکت ذهن در مسیر دانایی را تصویر می‌کرد؛ موجی از کلمات که به سوی روشنایی می‌رفت. رنگ سبز، در فرهنگ ایرانی، هم نشانه حیات است و هم ایمان؛ و این ترکیب در کنار زمینه سفید، پیامی روشن داشت: مطالعه، راهِ روشنِ زیستن است.
فرزانگی در روزگار فراموشی
در نگاهی کلان، هجدهمین هفته کتاب نه فقط جشن کتاب، که تمرینی ملی برای «خواندن جهان» بود؛ تلاشی برای آنکه در میان صداهای پرهیاهو، همچنان صدای آرام کتاب شنیده شود. و شاید همین معنا بود که شعار امسال را به گزاره‌ای ماندگار بدل کرد: مطالعه، اندیشه، فرزانگی؛ سه گام تا بلوغ فرهنگی یک ملت.
هجدهمین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، در بستر جامعه‌ای پرشتاب، پیامی آرام اما ماندگار داشت: کتاب هنوز زنده است، هنوز می‌تواند گفت‌وگو بیافریند و انسان را به تأمل بازگرداند. از تمبر یادبود تا خیابان کتاب، از زنگ مدرسه تا کتابخانه مسجد، همه نشانه‌هایی از این تلاش جمعی بودند که نشان دهد فرهنگ، فرزند مطالعه است.
