پنج روایت، یک ایران
مجموعه گفتگوهای پیش رو به بررسی وضعیت تئاتر خیابانی در ایران می‌پردازد.
تئاتر خیابانی، مظلومی در سایه بی‌توجهی
آرزو علیپور، کارگردان تئاترخیابانی ازگیلان در گفتگو با خبرنگار میزهنری، به نادیده گرفته شدن تئاتر خیابانی و هنرمندان این حوزه انتقاد کرد.
وی با بیان اینکه در جشنواره‌ها بیشتر به تئاتر صحنه‌ای بها داده می‌شود، گفت: متأسفانه شاهد کم‌توجهی به تئاتر خیابانی هستیم. این کم‌توجهی هم از لحاظ مادی و هم از لحاظ معنوی به هنرمندان این حوزه ضربه می‌زند.
علیپور در ادامه به مشکلات مالی گروه‌های تئاتر خیابانی اشاره کرد و افزود: برای شرکت در جشنواره‌هایی که در نقاط مختلف کشور برگزار می‌شوند، گروه‌های هنری باید هزینه‌های زیادی را از جیب خود بپردازند. در حالی که ورودی جشنواره برای این گروه‌ها بسیار ناچیز است.
این هنرمند با انتقاد از تخصیص بودجه ناچیز به تئاتر خیابانی در مقایسه با تئاتر صحنه‌ای، اظهار داشت: بودجه‌های تخصیص داده شده عمدتاً برای تئاترهای صحنه‌ای است و همواره مسئولان از کمبود بودجه در تئاتر خیابانی می‌گویند. این در حالی است که باید به تئاتر خیابانی نیز توجه ویژه شود، مخصوصاً در شهرستان‌ها که گروه‌ها برای اجرا با مشکلات مختلفی مواجه هستند. چرا که اغلب گروه‌های شهرستانی فقط می‌توانند برای جشنواره‌ها کار کنند و اجراهای عمومی در اکثر شهرها امکان‌پذیر نیست.
این کارگردان تئاترخیابانی همچنین به مشکلات برگزاری جشنواره‌های استانی و منطقه‌ای تئاتر اشاره کرد و گفت: متأسفانه این جشنواره‌ها در مکان و زمان نامناسب برگزارشد و باز هم شاهد تبعیض قابل توجه بین تئاتر خیابانی و صحنه‌ای بودیم. تمام این موضوعات نشان‌دهنده عدم ارزش‌گذاری مسئولان به هنرمندان تئاتر خیابانی است. متأسفانه این کم‌توجهی در خانه تئاتر ایران هم مشهود است.
علیپور در ادامه به تأخیر زیاد در پرداخت پاداش‌ها به هنرمندان تئاتر خیابانی نیز اشاره کرد و گفت: به جز حمایت نشدن، شاهد تأخیر در پرداخت پاداش‌ها هم هستیم که رسماً توهین به هنرمند محسوب می‌شود.
وی در پایان به انتخاب داوران جشنواره‌ها و ورود برخی از هنرمندان تئاتر صحنه‌ای به تئاتر خیابانی اشاره کرد و گفت: متأسفانه اغلب افرادی که به دلایل مختلف نمی‌توانند در تئاتر صحنه‌ای فعالیت داشته باشند وارد تئاتر خیابانی می‌شوند و آثار کم‌کیفیتی هم تولید می‌کنند. از طرفی انتخاب داوران جشنواره‌ها نیز روند نامشخصی دارد و افرادی که سال‌ها در عرصه تئاتر خیابانی فعالیت داشته‌اند نادیده گرفته می‌شوند.
تئاتر خیابانی: فاجعه‌ای در هشت سال اخیر
جمشید عسگری، کارگردان و بازیگر پیشکسوت تئاتر خیابانی، از تهران در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار میزهنری، از وضعیت اسفبار این هنر در ایران انتقاد کرد و گفت: متاسفانه تئاتر خیابانی در هشت سال اخیر به فاجعه تبدیل شده و در حال حاضر عملاً چیزی به نام تئاتر خیابانی وجود ندارد.
عسگری که سابقه‌ی بیش از 170 اجرای تئاتر خیابانی از دهه 70 تاکنون را در کارنامه خود دارد، با اشاره به استقبال چشمگیر مردم از این هنر در سال‌های گذشته، اظهار داشت: در ابتدای دهه 70 با وجود کمبود مخاطب، از سال 76 به بعد شاهد استقبال روزافزون مردم از تئاتر خیابانی بودیم تا جایی که تا اواخر دهه 80 این هنر رونق قابل توجهی داشت.
این هنرمند با بیان اینکه تئاتر خیابانی در 8 سال اخیر، به ویژه با شیوع بیماری کرونا، با چالش‌های جدی مواجه شده و عملاً به ورطه نابودی کشیده شده است، افزود: متاسفانه در حال حاضر شاهد وضعیتی اسفبار در این عرصه هستیم و عملاً چیزی به نام تئاتر خیابانی وجود ندارد.
وی استقلال و انتقاد را دو رکن اصلی تئاتر خیابانی دانست و خاطرنشان کرد: ذات و ماهیت این هنر بر پایه نقد مسائل روز، به ویژه مسائل اجتماعی بنا شده است و بدون این مولفه‌ها، اساساً نمی‌توان عنوان تئاتر خیابانی را به آن اطلاق کرد.
این بازیگر پیشکسوت با گلایه از نگاه صرفاً مالی به تئاتر خیابانی از سوی برخی مسئولین، تصریح کرد: چندی پیش یکی از مسئولین در اظهاراتی عجیب، تئاتر خیابانی را فاقد توجیه اقتصادی دانست. با چنین نگاهی نه تنها هیچ راهکاری برای حل مشکلات این هنر ارائه نمی‌شود، بلکه به طور کلی نادیده گرفته می‌شود.
جمشید عسگری در پایان این گفتگو ابراز امیدواری کرد که متولیان امر با درک صحیح از اهمیت و جایگاه تئاتر خیابانی، نسبت به احیای این هنر اصیل و مردمی اقدام کنند.
تئاتر خیابانی: سفارشی، تکراری و دور از مردم
هنرمند اصفهانی در گفتگو با میزهنری، از تکراری و سفارشی بودن موضوعات تئاتر خیابانی در ایران انتقاد کرد و گفت: این موضوع باعث دلسردی مخاطبان و عوامل شده و تئاتر خیابانی را از رسالت اصلی خود دور کرده است.
نجمه مهرابی با اشاره به ماهیت مردمی تئاتر خیابانی، اظهار داشت: انتخاب موضوعات جذاب و مرتبط با دغدغه‌های مردم، از عوامل اصلی جذب مخاطب در این نوع تئاتر است. متأسفانه در حال حاضر شاهد رواج موضوعات تکراری و سفارشی در تئاتر خیابانی هستیم که نه تنها مخاطبان را جذب نمی‌کند، بلکه باعث دلسردی و فرسودگی عوامل نیز می‌شود.
این کارگردان رسالت اصلی تئاتر خیابانی را انعکاس صدای مردم و به تصویر کشیدن مسائل و مشکلات جامعه دانست و افزود: تکراری شدن موضوعات و عدم توجه به سلایق و علایق مخاطبان، تئاتر خیابانی را از رسالت اصلی خود دور کرده و این هنر را به ورطه بی‌معنی و بی‌محتوایی کشانده است.
مهرابی در ادامه به مشکلات مالی گروه‌های تئاتر خیابانی اشاره کرد و گفت: پرداخت دیر هنگام دستمزدها و ورودی‌های جشنواره‌ها، یکی از معضلات اصلی این حوزه است. در حالی که گروه‌های تئاتر خیابانی برای تولید و اجرای یک اثر، متحمل هزینه‌های قابل توجهی می‌شوند، اما در مقابل شاهد عدم تعهد مسئولین در پرداخت به موقع مطالبات خود هستند.
وی با بیان اینکه دستمزدها در تئاتر صحنه‌ای به گونه‌ای است که تا حدودی هزینه‌های گروه را پوشش می‌دهد، افزود: اما در تئاتر خیابانی وضعیت به گونه‌ای دیگر است و هنرمندان این حوزه با مشکلات مالی عدیده‌ای مواجه هستند. این موضوع انگیزه و اشتیاق هنرمندان را از بین می‌برد و باعث می‌شود تا شاهد افت کیفیت و خلاقیت در این نوع تئاتر باشیم.
نجمه مهرابی در پایان این گفتگو باخبرنگار میزهنری پیشنهاد داد: برای احیای تئاتر خیابانی و جلب رضایت مخاطبان و عوامل، ضروری است که سوژه‌هایی از دل جامعه انتخاب شود و به مسائل و دغدغه‌های واقعی مردم پرداخته شود. همچنین، مسئولین امر باید نسبت به رفع مشکلات مالی گروه‌های تئاتر خیابانی اهتمام ورزیده و با پرداخت به موقع مطالبات و حمایت از این هنر اصیل، زمینه را برای شکوفایی و خلاقیت هنرمندان این حوزه فراهم کنند.
تئاتر خیابانی ایران: پیشرو، مظلوم و نیازمند حمایت
مالک آبسالان، کارگردان و بازیگر ایلامی، در گفتگوی اختصاصی با میزهنری، به جایگاه ویژه تئاتر خیابانی ایران در سطح جهانی و مظلومیت این هنر در داخل کشور اشاره کرد و خواستار حمایت بیشتر از این نوع تئاتر شد.
آبسالان با اشاره به قدمت و سابقه بیش از 30 ساله تئاتر خیابانی در ایران، این هنر را درختی تنومند در عرصه فرهنگ و هنر دانست که نقشی مهم در ارتباط مستقیم با مردم و توده جامعه ایفا می‌کند.
وی با بیان اینکه تئاتر خیابانی ایران در دنیا از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و در زمره پیشروترین کشورها در این زمینه قرار دارد، افزود: برگزاری جشنواره‌ها و رویدادهای مختلف تئاتر خیابانی در ایران، فرصتی برای معرفی هرچه بیشتر این هنر به مردم و ارتقای سطح کیفی آن فراهم می‌کند.
این هنرمند فعال دهلرانی، با انتقاد از برخی دیدگاه‌ها و سیاست‌های مسئولان در قبال تئاتر خیابانی، اظهار داشت: متاسفانه شاهد بی‌عدالتی در تخصیص بودجه و حمایت‌ها به این هنر هستیم. در حالی که تئاتر خیابانی به همان اندازه تئاتر صحنه‌ای اهمیت دارد و رسالت مهمی در ترویج فرهنگ و هنر و انعکاس مسائل اجتماعی بر عهده دارد، اما از نظر بودجه و حمایت‌های دولتی در وضعیت نامناسبی قرار دارد.
آبسالان با تاکید بر ضرورت حمایت از گروه‌های حرفه‌ای تئاتر خیابانی، خاطرنشان کرد: این گروه‌ها که با تلاش و پشتکار فراوان در این عرصه فعالیت می‌کنند، باید مورد شناسایی و حمایت قرار گرفته و از رها شدن به حال خود جلوگیری شود.
وی در ادامه به برخی از نیازهای اساسی تئاتر خیابانی ایران اشاره کرد و گفت: آموزش گروه‌های هنری باید در اولویت کانون تخصصی تئاتر خیابانی قرار گیرد و با برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی، سطح دانش و مهارت هنرمندان این حوزه ارتقا یابد.
حمایت‌ها و اجراهای تئاتر خیابانی نباید صرفاً به زمان جشنواره‌ها محدود شود و در طول سال نیز شاهد اجرای این هنر در سطح جامعه باشیم.
در انتخاب داوران جشنواره‌های تئاتر خیابانی، باید از افراد متخصص و باسابقه در این حوزه استفاده شود تا شاهد ارتقای سطح کیفی جشنواره‌ها و اهدای جوایز به آثار شایسته باشیم.
آبسالان در پایان این گفتگو، انتخاب داوران بدون رزومه قوی در تئاتر خیابانی را عاملی برای کاهش سطح کیفی جشنواره‌ها و بی‌عدالتی در اهدای جوایز دانست و خواستار تجدید نظر مسئولین در این زمینه شد.
تئاتر خیابانی در خوزستان: غریب و مظلوم
بهمن تقی‌پور، بازیگر و کارگردان خوزستانی، در گفتگو با خبرنگار میزهنری، به مشکلات متعدد تئاتر خیابانی در این استان اشاره کرد و خواستار توجه بیشتر مسئولان و فراهم شدن امکانات لازم برای این هنر مردمی شد.
تقی‌پور با تاکید بر ماهیت مردمی تئاتر خیابانی، گفت: این نوع تئاتر برای اجرا به فضایی مناسب نیاز دارد و انتظار می‌رود مسئولان با درک این موضوع، توجه بیشتری به تئاتر خیابانی داشته باشند و امکانات لازم را برای گروه‌های هنری فراهم کنند.
وی با بیان اینکه تئاتر خیابانی هم در میان مردم و هم در میان مسئولان غریبی می‌کند، افزود: متاسفانه مردم فقط در زمان برگزاری جشنواره‌ها با این نوع تئاتر روبرو می‌شوند و در طول سال از آن بی‌خبر هستند.
این فعال تئاتر خیابانی، پیشنهادی برای افزایش شناخت عمومی از تئاتر خیابانی ارائه داد و گفت: نمایش‌هایی که قرار است در جشنواره‌ها اجرا شوند، قبل و بعد از جشنواره نیز برای مردم به نمایش در آیند تا با این هنر مردمی بیشتر آشنا شوند.
تقی‌پور امکانات موجود در شهرها برای اجراهای خیابانی را ناکافی دانست و تصریح کرد: لازم است امکانات در سطح شهرها افزایش یابد و مکان‌هایی برای اجراهای خیابانی در نظر گرفته شود تا گروه‌های مختلف تئاتر خیابانی بتوانند به اجرای برنامه بپردازند.
وی در پایان این گفتگو با انتقاد از کم‌توجهی و بی‌مهری مسئولان نسبت به تئاتر خیابانی، خاطرنشان کرد: متاسفانه برخی از مسئولان هیچ دیدی نسبت به این هنر مردمی ندارند. در استان خوزستان شاهد حضور بازیگران و کارگردانان بزرگی هستیم که متاسفانه دیده نمی‌شوند. اگر مسئولان و دست‌اندرکاران فرصتی به آن‌ها بدهند و با برنامه‌ریزی اجازه فعالیت بیشتر در معرض عموم مردم را به آن‌ها بدهند، شاهد رشد و شکوفایی تئاتر خیابانی در خوزستان خواهیم بود.
“سپاس از همراهیتان”
