هرمز علی‌پور: شعر، میان سنت و نوگرایی در تلاطم است
هرمز علی‌پور، شاعر برجسته معاصر، در گفتگویی صریح و بی‌پرده از واقعیت‌های شعر امروز ایران سخن گفت. او از جریان‌هایی گفت که شعر را به دو مسیر متفاوت کشانده‌اند، از چالش‌هایی که پیش روی شاعران است و از آینده‌ای که هنوز سرنوشت آن نامعلوم است. آیا شعر معاصر ایران می‌تواند از این تلاطم عبور کند؟
به گزارش میزهنری،هرمز علی‌پور، شاعر سرشناس، در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار ما، به بررسی وضعیت شعر امروز ایران پرداخت و تأکید کرد که شعر معاصر ایران در دو مسیر اصلی حرکت می‌کند: نخست، شعری که ادامه‌دهنده جریان‌های مستقل پیش از انقلاب است و دوم، شعری که در راستای تقویت گفتمان رسمی و شرایط حاکمیت قرار دارد.
وی با اشاره به این دو جریان، افزود: «سرنوشت این مسیرها هنوز به‌طور کامل مشخص نیست و باید دید که این تشتت‌ها، جریان‌سازی‌ها و پیشنهادهای جدید چه نتیجه‌ای در آینده خواهند داشت. اما آنچه مسلم است، ایران همواره سرزمین شعر بوده و این میراث، چه در شعر آیینی و چه در شعر آزاد، پشتوانه‌ای ارزشمند برای ادبیات ما محسوب می‌شود.»
شعر امروز و چالش‌های آن
علی‌پور وضعیت شعر ایران را جدا از شرایط جهانی ندانست و تصریح کرد: «ادبیات هر سرزمینی تحت تأثیر تحولات جهانی است؛ چه در زمینه‌های سیاسی و اجتماعی و چه در پیشرفت‌های فناوری و فرهنگی. شعر نیز از این قاعده مستثنی نیست و مسیر تکامل خود را طی می‌کند. اما آنچه اهمیت دارد، این است که شاعران جوان چگونه از این شرایط بهره می‌برند.»
وی در ادامه، به تأثیر تکنولوژی بر شعر امروز اشاره کرد و گفت: «نسل جدید شاعران به لطف پیشرفت‌های ارتباطی، دسترسی گسترده‌ای به منابع دارند، اما اگر این دسترسی منجر به مطالعه سطحی و گزیده‌خوانی شود، راه به جایی نخواهند برد. مطالعه عمیق، بررسی متون کلاسیک و شناخت دقیق زبان از ضروریات یک شاعر است.»
این شاعر برجسته، با تأکید بر اهمیت پشتوانه فکری و صداقت در کار ادبی، افزود: «شاعری که بخواهد از طریق میانبر زدن و زرنگی، بدون زحمت به شهرت برسد، در نهایت موفق نخواهد شد. شعر نیازمند صبوری، تأمل و درک عمیق از زبان و زندگی است. کسانی که مسیر رشد را آهسته و پیوسته طی می‌کنند، در نهایت تأثیرگذارتر خواهند بود.»
چاپ و نشر؛ فرصت‌ها و محدودیت‌ها
علی‌پور در بخش دیگری از سخنان خود، به وضعیت چاپ و نشر اشاره کرد و اظهار داشت: «با وجود محدودیت‌ها و ممیزی‌ها، همچنان کتاب‌های ارزشمندی در حال انتشار هستند. این موضوع نشان می‌دهد که حتی در شرایط دشوار نیز می‌توان آثاری خواندنی و قابل‌توجه خلق کرد. مهم این است که شاعران و نویسندگان، ناامید نشوند و به دنبال راه‌های جدید برای بیان اندیشه‌های خود باشند.»
وی همچنین تأکید کرد که نقش نهادهای فرهنگی در حمایت از شعر و ادبیات، بسیار تعیین‌کننده است و گفت: «اگر سیاست‌های فرهنگی منعطف‌تر شود و فضایی ایجاد گردد که شاعران بتوانند بدون ترس از سانسور یا محدودیت، به خلق آثار بپردازند، قطعاً شعر معاصر ایران با جهش‌های بزرگی روبه‌رو خواهد شد.»
پیشنهادها و راهکارها برای بهبود وضعیت شعر معاصر
در ادامه این گفتگو، سیدمهدی موسوی از هرمز علی‌پور درباره راهکارهای پیشنهادی برای رشد شعر معاصر پرسید. علی‌پور در پاسخ گفت:
۱. گسترش کارگاه‌های شعر با رویکرد تخصصی
بسیاری از کارگاه‌های شعر امروزی بیش از آنکه بر ارتقای مهارت‌های زبانی و محتوایی تمرکز کنند، به محافلی برای معرفی چهره‌های جدید تبدیل شده‌اند. این کارگاه‌ها باید فضایی برای بررسی سبک‌های مختلف، شناخت دقیق‌تر شعر کلاسیک و معاصر، و تحلیل متون ادبی باشند.
۲. افزایش ارتباط شاعران با مخاطبان عمومی
شعر نباید در حلقه‌های خاص و نخبگانی محصور بماند. شاعران باید با استفاده از ابزارهای نوین ارتباطی، شعر را به میان مردم ببرند. فضای مجازی می‌تواند بستری مؤثر برای معرفی شعر معاصر و تعامل بیشتر با مخاطبان باشد.
۳. حمایت از نشر مستقل
یکی از چالش‌های اصلی شاعران، محدودیت‌های چاپ و نشر است. حمایت از ناشران مستقل و کاهش موانع ممیزی، به انتشار آثار متنوع‌تر و جریان‌سازی ادبی کمک می‌کند.
۴. تقویت مطالعه و پژوهش در شعر
شاعران جوان نباید تنها به آثار معاصر بسنده کنند، بلکه باید به متون کهن نیز رجوع کنند. شناخت دقیق ادبیات گذشته، موجب درک بهتر ظرفیت‌های زبانی و شعری می‌شود.
۵. گسترش جریان‌های ادبی مستقل
در کنار جریان‌های رسمی، باید فضا برای شعر مستقل نیز بازتر شود. ایجاد بسترهایی برای تبادل اندیشه، نقد ادبی و گفتگو میان شاعران، می‌تواند به رشد جریان‌های نوآورانه در شعر کمک کند.
نگاهی به مسیر شعر و آینده آن
علی‌پور در پایان این گفتگو، با نگاهی به مسیر زندگی خود، خاطرنشان کرد: «هشتاد سال زندگی برای من همچون هشت دقیقه گذشت. با تمام رنج‌ها و تجربه‌هایی که از سر گذرانده‌ام، همچنان شعر برای من حدیث نفس است. شعر، زندگی من بوده و هست. با وجود تمام چالش‌ها، آینده شعر ایران روشن است و همچنان استعدادهای جوانی در حال رشد و درخشش هستند.»
وی با امید به آینده شعر ایران، تأکید کرد: «هنر واقعی همیشه راه خود را پیدا می‌کند. هرچند ممکن است در مقاطعی با دشواری‌ها و محدودیت‌هایی روبه‌رو شود، اما اگر شاعران به رسالت خود پایبند باشند و با صداقت و عمق فکری به نوشتن ادامه دهند، شعر معاصر ایران می‌تواند به نقطه‌ای درخشان‌تر از گذشته برسد.»
سید مهدی موسوی
