نگاهی به برگزاری بیست و ششمین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر«قسمت اول»
جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین جشنواره‌های ملی که تاکنون میزبان هنرمندان برجسته و بسیاری از گروه‌های نمایشی بوده است، اینک در ایستگاه بیست‌وششم خود با چالش‌ها و فراز و فرودهایی همراه بود.
میزهنری در ادامه بررسی‌های خود درباره رویدادهای فرهنگی و هنری مؤثر و تأثیرگذار، به بررسی نکات چالشی و دغدغه‌های این دوره از جشنواره پرداخته است که در ادامه خواهید خواند.
تولیدمحوری و ارتقای کیفیت، دستاورد مهم جشنواره فتح خرمشهر
به گزارش میزهنری، سعید اسدی، عضو هیئت داوران بخش مسابقه تئاتر صحنه‌ای بیست‌وششمین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر، در گفت‌وگویی اختصاصی با خبرنگار ما به بررسی روند برگزاری این دوره از جشنواره پرداخت و نکاتی درباره کیفیت آثار، سیاست‌های اجرایی و داوری جشنواره مطرح کرد.
این مدرس دانشگاه با اشاره به سابقه و اهمیت این جشنواره، گفت: «جشنواره فتح خرمشهر حالا به یکی از جشنواره‌های قابل‌اعتنا در کشور تبدیل شده و به‌ویژه در سال‌های اخیر، با تغییراتی که در نحوه برگزاری‌اش رخ داده، به یک بلوغ نسبی رسیده است. گسترش اجراها به شهرهای مختلف استان خوزستان، توجه به تئاتر خیابانی، اضافه شدن بخش‌های تازه و تلاش برای ارتقای کیفیت، از جمله نشانه‌های این رشد است.»
وی با تأکید بر سیاست تولیدمحور جشنواره در بخش تئاتر صحنه‌ای افزود: «امسال دوستان به جای رقابت صرف، بر تولید اثر تمرکز کردند و تنها سه اثر به عنوان آثار برگزیده معرفی شدند. این رویکرد باعث شد کیفیت آثار ارتقا پیدا کند و تمرکز هنرمندان از صرفاً جایزه گرفتن به سمت خلق اثر هنری جدی‌تر برود.»
این پژوهشگر تئاتر همچنین به ارتقای سطح بازیگری در این دوره اشاره کرد و گفت: «بخشی از توانایی‌های بازیگران امسال بیشتر دیده شد و آن خام‌دستی‌های رایج کمتر بود. میزانسن‌های قابل‌قبول و درک هنری آثار نیز حاکی از تلاش گروه‌ها برای ارائه آثاری با زیبایی‌شناسی مشخص بود. این احترام به شعور مخاطب، از نکات مثبت جشنواره بود.»
اسدی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به فرآیند داوری و نحوه تعامل داوران با چارچوب جشنواره پرداخت و گفت: «ما تصمیم‌گیرنده نبودیم، بلکه سیاست‌های جشنواره و فراخوان، مسیر داوری را مشخص کرده بود. بنابراین داوران مطابق با ساختار اعلام‌شده عمل کردند.»
وی درباره برخی ادعاهای مطرح‌شده درباره تکراری بودن آثار نیز گفت: «داوران به مستندات کافی دسترسی ندارند و وظیفه بررسی این ادعاها برعهده دبیر و ستاد جشنواره است. ما بر اساس آنچه در اختیارمان قرار گرفته بود، قضاوت کردیم.»
سعید اسدی در پایان تأکید کرد: «این دوره از جشنواره فتح خرمشهر تجربه‌ای رو به رشد بود. امیدوارم پیوستگی تجربه‌ها میان دوره‌های مختلف حفظ شود و این مسیر ارتقا در سال‌های آینده نیز ادامه داشته باشد.»
:
بی‌نظمی، نبود حمایت فنی و سرقت دکور؛ سهم ما از جشنواره فتح خرمشهر بود
جواد ایزددوست، کارگردان نمایش «سوزنبان» از استان اصفهان، در گفت‌وگویی اختصاصی با انتقاد شدید نسبت به نحوه برگزاری بیست‌وششمین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر، از کاستی‌های زیرساختی، بی‌نظمی در داوری، فقدان حمایت فنی و حتی سرقت دکور گروه نمایشی خود سخن گفت.
ایزددوست با اشاره به اینکه «این جشنواره پس از ۲۵ دوره نباید درگیر مشکلات ابتدایی باشد»، به فضای نامناسب سالن‌های نمایشی اشاره کرد و گفت: «سالن‌هایی که به شکل بلک‌باکس تغییر یافته بودند، تنها گنجایش ۴۰ تا ۵۰ تماشاگر داشتند و از امکانات گرمایشی و سرمایشی مناسبی برخوردار نبودند. گرمای شدید باعث کلافگی تماشاگران و برهم خوردن تمرکز بازیگران می‌شد.»
وی افزود: «یکی از اتفاقات عجیب این بود که نور صحنه را از شخصی اجاره دادند که در محل جشنواره با دستگاه کارت‌خوان حاضر شد و بابت دو پروژکتور و یک مه‌ساز از من یک‌ونیم میلیون تومان دریافت کرد؛ این در حالی است که در یک جشنواره ملی، تأمین نور باید توسط ستاد جشنواره انجام شود.»
ایزددوست همچنین از نحوه داوری بخش صحنه‌ای انتقاد کرد: «برخلاف بخش خیابانی که اجزای مختلف آن داوری و تقدیر شد، در بخش صحنه‌ای تنها سه اثر برتر معرفی شدند. هفت گروه دیگر که در رقابت بودند بدون هیچ ارزیابی مشخصی کنار گذاشته شدند؛ این بی‌عدالتی انگیزه را از بسیاری از گروه‌ها گرفت.»
این کارگردان تئاتر همچنین از سرقت دکور نمایش خود در روز پایانی جشنواره خبر داد و گفت: «بعد از اجرا، دکور را در محوطه سالن گذاشتیم و فردا دیدیم که بخش عمده آن، از جمله آهن‌ها، به سرقت رفته است. این موضوع حدود ۳۰ میلیون تومان به ما خسارت زد، اما هیچ‌کس از دبیرخانه مسئولیت نپذیرفت.»
وی با اشاره به بی‌پاسخ ماندن پیگیری‌ها برای دریافت ورودی گروه گفت: «از اختتامیه تا امروز حتی ورودی گروه‌ها هم پرداخت نشده و هیچ‌کس پاسخگو نیست.»
ایزددوست در پایان تأکید کرد: «با این شرایط، انگیزه‌ای برای شرکت دوباره در این جشنواره ندارم. اگر قرار است چنین نابرابری‌ها و ضعف‌هایی ادامه یابد، بهتر است نام جشنواره به فتح خرمشهر در تئاتر خیابانی تغییر پیدا کند و بخش صحنه‌ای یا حذف شود یا به صورت غیررقابتی برگزار گردد.»
وی یادآور شد: «هزینه ساخت دکور، حمل‌ونقل، بلیت و دستمزد عوامل همه از جیب پرداخت شد و در نهایت، نه تنها حمایتی نبود، بلکه ضرر مالی سنگینی متحمل شدیم. این نحوه برخورد، زیبنده یک جشنواره با عنوان ملی نیست.»
:
جشنواره فتح خرمشهر نیازمند داوری تخصصی و حمایت مالی ملی است
به گزارش میزهنری، نوید جعفری، کارگردان نمایش «این آدم‌های غریب» از استان فارس، در گفت‌وگویی اختصاصی با خبرنگار ما درباره حضور در بیست‌وششمین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر، ضمن قدردانی از مهمان‌نوازی هنرمندان جنوب کشور، نکاتی انتقادی درباره ساختار و شیوه برگزاری این جشنواره مطرح کرد.
جعفری با اشاره به نخستین تجربه حضورش در آبادان گفت: «پیش‌تر فقط تجربه سفر به اهواز داشتم اما واقعاً رفتار گرم و صمیمی هنرمندان جنوب، یکی از نقاط قوت جشنواره‌ها در این منطقه است. هیچ شهری مانند خرمشهر، آبادان یا اهواز چنین همت و مهمان‌نوازی‌ای ندارد.»
وی در نقد ساختار بخش‌های جشنواره افزود: «درحالی‌که در بخش خیابانی برای کارگردانی، نویسندگی و بازیگری جوایز جداگانه‌ای در نظر گرفته شده بود، بخش صحنه‌ای فقط یک کار برگزیده داشت و سایر توانمندی‌ها نادیده گرفته شد. اگر قرار بود رقابتی نباشد، باید در فراخوان ذکر می‌شد که بخش صحنه‌ای صرفاً نمایش اجراست و داوری ندارد. این موضوع باعث شد بسیاری از گروه‌ها دلسرد شوند.»
کارگردان «این آدم‌های غریب» ادامه داد: «بازیگرانی که تلاش زیادی کرده بودند، انتظار داشتند دیده شوند. ما خوشحالیم که بازخورد خوبی گرفتیم، اما اگر داوری تخصصی در بخش‌های مختلف وجود داشت، عدالت بیشتری رعایت می‌شد.»
وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو از نبود امکانات مناسب در سالن اصلی تئاتر شهر آبادان انتقاد کرد و گفت: «تهویه سالن مناسب نبود، سیستم گرمایشی و سرمایشی ضعیف بود و کف صحنه نیاز به بازسازی دارد. حتی با وجود ضعف امکانات، گرمای اجرا برای ما آزاردهنده بود.»
جعفری با اشاره به مشکلات زمان‌بندی و فشردگی برنامه‌ها اظهار داشت: «اگر زمان جشنواره از سه روز به پنج روز افزایش یابد، هم امکان دیدن آثار فراهم می‌شود و هم تأخیرهای ناشی از ترافیک و جابه‌جایی کمتر می‌شود. همچنین بهتر است تجمیع اجراها در شهرهای مختلف به شکلی برنامه‌ریزی شود که رفت‌وآمد گروه‌ها و داوران به مشکل نخورد.»
وی در خصوص فراخوان جشنواره گفت: «هیچ‌جا در فراخوان به‌وضوح نوشته نشده بود که بخش صحنه‌ای غیررقابتی است. ما تصور می‌کردیم مانند سال‌های گذشته داوری تخصصی خواهیم داشت، اما فقط سه نمایش برگزیده اعلام شد. این باعث سردرگمی و ناراحتی گروه‌ها در مراسم اختتامیه شد.»
جعفری همچنین به طولانی بودن اختتامیه و اولویت‌بندی نادرست آن اشاره کرد: «بخش خیابانی با جمعیت بیشتری و اهدای جوایز متعدد قبل از ما برگزار شد و ما ناچار شدیم سه ساعت منتظر بمانیم. این در حالی بود که شرایط برگشت ما هم زمان‌بندی خاصی داشت.»
وی خواستار تعیین ردیف بودجه رسمی و ملی برای جشنواره تئاتر فتح خرمشهر شد و گفت: «تا وقتی بودجه مشخصی برای این جشنواره ثبت نشود، مسئولان استانی ناچارند هر سال از نهادها کمک بگیرند. در صورتی‌که با داشتن بودجه ملی، استانداری و سایر دستگاه‌ها موظف به حمایت رسمی می‌شوند.»
نوید جعفری در پایان تأکید کرد که با وجود تمام نواقص، جشنواره تئاتر فتح خرمشهر برای او ارزشمند بوده است: «اگر تنها هزینه رفت‌وآمد را هم می‌دادند، باز هم برای مردم این منطقه نمایش اجرا می‌کردیم. حضور در بین مردم جنوب برای ما افتخار است.»
:
ناهماهنگی‌ها و ضعف امکانات سایه بر جشنواره فتح خرمشهر انداخته است
محمد پارسایی‌خواه، کارگردان نمایش «ناروبن» از یزد، در گفت‌وگویی صریح با خبرنگار ما، ضمن تشریح تجربه حضور خود در بیست‌وششمین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر، به نکاتی انتقادی در خصوص کیفیت برگزاری این رویداد مهم هنری پرداخت.
پارسایی‌خواه گفت: «جشنواره فتح خرمشهر در کشور ما نامی بزرگ و جایگاهی ویژه در میان هنرمندان تئاتر دارد، اما گاه نگرانی‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه این جشنواره صرفاً به بستری برای تمجید حاکمیتی بدل شود؛ در حالی که موضوع فتح خرمشهر دفاع از وطن است و باید با نگاه انسانی و مسئولانه به آن پرداخته شود.»
وی با اشاره به محتوای نمایش «ناروبن» افزود: «این اثر با لهجه یزدی اجرا شد، اما مضمونی جهان‌شمول داشت. با اینکه از حضور در جشنواره خوشحال بودم، اما از نظر مدیریت برگزاری، این دوره از جشنواره با ناهماهنگی‌های متعددی همراه بود.»
پارسایی‌خواه به مشکلات اجرایی اشاره کرد و گفت: «زمان‌بندی اجراها بسیار بی‌نظم بود؛ نمایش‌هایی که باید ساعت ۱۹ اجرا می‌شدند، گاه تا ساعت ۲ بامداد روی صحنه می‌رفتند. این وضعیت، هم مخاطبان و هم داوران را خسته می‌کرد و قطعاً بر کیفیت قضاوت‌ها تأثیر می‌گذاشت.»
وی همچنین به مشکلات حمل‌ونقل گروه‌ها، عدم تأمین تنخواه وعده داده‌شده، ضعف امکانات سالن‌ها، تهویه نامناسب و نبود تجهیزات نورپردازی اشاره کرد و افزود: «گروه ما ۱۵ ساعت در مسیر بود و تمام هزینه‌ها و فشارها بر دوش سرپرست گروه قرار داشت. هیچ پرداختی از سوی جشنواره تا این لحظه انجام نشده است.»
کارگردان «ناروبن» با تأکید بر ضرورت تجلیل از تلاش گروه‌ها گفت: «در فراخوان آمده بود تنها برگزیدگان اعلام می‌شوند، اما وقتی گروه‌ها از نقاط دور کشور می‌آیند، حداقل می‌توان تقدیرهایی در بخش‌هایی چون بازیگری، طراحی صحنه یا موسیقی در نظر گرفت. این موضوع می‌تواند از زحمات گروه‌ها قدردانی کند و انگیزه ایجاد نماید.»
وی با اشاره به وضعیت سالن‌ها و امکانات فنی اظهار داشت: «سالن‌ها استاندارد نبودند، خط نوری کامل نداشتند و تهویه مناسبی نداشتند. تماشاگران به‌سختی شرایط گرما را تحمل می‌کردند و تمرکز بازیگران نیز آسیب می‌دید.»
پارسایی‌خواه درباره نحوه داوری نیز گفت: «با اینکه برخی داوران برجسته بودند، اما به نظر من نگاه داوران بیش از حد به آثاری بود که مستقیم به جنگ و جبهه پرداخته بودند، نه آثاری که با نگاهی عمیق‌تر و غیرمستقیم به موضوع دفاع مقدس می‌پردازند.»
وی در پایان پیشنهاداتی برای بهبود آینده این جشنواره ارائه کرد: «باید از نمایش‌های تازه تولید حمایت جدی شود. نمی‌توان انتظار داشت نمایشی با چند ماه تمرین، تنها یک اجرا داشته باشد. اگر قرار است آثار جدید خلق شوند، باید حمایت مالی، اجرایی و رسانه‌ای لازم صورت بگیرد.»
این هنرمند افزود: «خرمشهر سزاوار یک سالن استاندارد تئاتر با امکانات مناسب و چند پلاتوی تمرین است. این خواسته بزرگی نیست و امیدوارم در سال‌های آینده شاهد بهبود شرایط برای گروه‌های نمایشی و مخاطبان در این جشنواره ملی باشیم.»
:
عدم شفافیت و رانت‌خواری، چهره جشنواره فتح خرمشهر را خدشه‌دار کرده است
به گزارش میزهنری، شهرام سلطانی، کارگردان نمایش «سیم آخر» از استان مرکزی که در بیست‌وششمین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر موفق به کسب عنوان برگزیده در بخش صحنه‌ای شد، در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار ما، نکاتی درباره فرآیند داوری و نحوه برگزاری این رویداد مطرح کرد.
سلطانی با اشاره به حضور گروه‌های نمایشی از سراسر کشور در این جشنواره گفت: «اگرچه نمایش ما به عنوان یکی از آثار برگزیده در بخش صحنه‌ای معرفی شد، اما برخلاف انتظار، هیچ جایزه‌ای در زمینه‌هایی چون بازیگری، نویسندگی، موسیقی یا کارگردانی به ما تعلق نگرفت،موضوعی که موجب ابهام و گلایه بسیاری از هنرمندان شد.»
وی با بیان اینکه در بخش خیابانی جشنواره جوایز متعددی اهدا شد، اظهار داشت: «در حالی که در بخش خیابانی بیش از ۴۰ جایزه اهدا شد، بخش صحنه‌ای عملاً با محدودیت‌هایی روبه‌رو بود. این در حالی است که بسیاری از گروه‌ها با صرف هزینه و زمان، در جشنواره شرکت کرده بودند و انتظار داشتند روند داوری با شفافیت بیشتری همراه باشد.»
سلطانی گفت: «در فراخوان جشنواره صراحتاً ذکر شده بود که آثار باید تازه‌تولید بوده و سابقه حضور در جشنواره‌های ملی را نداشته باشند. با این حال، نمایشی که پیش‌تر در چند جشنواره دیگر حضور یافته بود، در این رویداد پذیرفته شد و در نهایت نیز در جمع برگزیدگان قرار گرفت،موضوعی که با واکنش و اعتراض جدی بسیاری از گروه‌های شرکت‌کننده همراه شد.»
این هنرمند تأکید کرد: «این جشنواره همیشه به نام شهدا برگزار می‌شود و باید مظهر عدالت و صداقت باشد. اما آنچه دیدیم رانت‌خواری و رابطه بازی بود که به اعتقاد من توهین مستقیم به ساحت شهداست. اگر قرار است جشنواره‌ای در این سطح برگزار شود، دبیری آن باید به فردی واگذار شود که شایسته و صادق باشد، نه کسی که با شیوه‌های مرموز و غیرشفاف درصدد فریب هنرمندان است.»
سلطانی خاطرنشان کرد: «گروه ما به اذعان بسیاری از اهالی هنر، اثری متفاوت و با فاصله کیفی بالا نسبت به دیگر آثار ارائه کرد. آن‌قدر که حتی برگزارکنندگان نتوانستند آن را نادیده بگیرند. وقتی اسم نمایش ما برده شد، تمام سالن با تشویق یکپارچه واکنش نشان داد. اما در نهایت فقط عنوان برگزیده به ما دادند، بدون هیچ جایزه مشخصی.»
وی در پایان گفت: «جشنواره ملی فتح خرمشهر یکی از چهار جشنواره الف کشور است که نتایج آن در فرآیند دریافت درجه هنری و تعامل با صندوق اعتباری هنر اهمیت دارد. وقتی هنرمندان با هزینه شخصی، امید و تلاش فراوان به چنین جشنواره‌ای می‌آیند، باید با احترام و عدالت با آن‌ها برخورد شود، نه اینکه با کلی‌گویی و پنهان‌کاری در فراخوان، راه فراری برای عدم اهدای جوایز باز گذاشته شود.»
“سپاس از همراهیتان”
