گفتگو با بانوان هنرمند کشور «قسمت هشتم»
به گزارش میزهنری،در سه گفت‌وگوی اختصاصی با معصومه مرادی، فرزانه کیان‌دلیر و بهار صادقی، سه چهره شاخص در حوزه‌های ادبیات کودک، تئاتر و موسیقی نواحی، مسائل روز و چالش‌های پنهان عرصه فرهنگ و هنر کشور از زبان فعالان میدانی روایت شده است. این گفت‌وگوها با نگاهی تحلیلی به معضلاتی چون باندبازی، تمرکزگرایی، تبعیض جنسیتی و کمبود حمایت‌های ساختاری، در عین حال بر ضرورت جوان‌گرایی، عدالت فرهنگی و پاسداشت میراث هنری ایران تأکید دارند.
در ادامه، مشروح این گفت‌وگوهای صریح را می‌خوانید.
ادبیات کودک نیازمند جوان‌گرایی و عبور از باندبازی است
به گزارش میزهنری، دکتر معصومه مرادی، شاعر و نویسنده شناخته‌شده کودک و نوجوان، در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار ما با اشاره به اهمیت جایگاه ادبیات کودک در تربیت نسل آینده گفت: ادبیات کودک فقط سرگرمی نیست، بخشی از آموزش غیرمستقیم، انتقال ارزش‌ها و شکل‌گیری شخصیت کودک است. خوشبختانه در سال‌های اخیر، از نظر کمی و کیفی شاهد افزایش آثار در این حوزه بوده‌ایم. تعداد نویسندگان، شاعران و حتی تصویرگران کودک رشد چشمگیری داشته و نشرهای تخصصی نیز در این زمینه فعال‌تر شده‌اند.
وی افزود: گروه‌های خلاق و جمع‌های ادبی در نقاط مختلف کشور شکل گرفته‌اند که نه‌تنها تولید آثار را بیشتر کرده، بلکه به شبکه‌سازی میان فعالان این حوزه کمک کرده است. این روند را باید یک اتفاق مثبت و امیدوارکننده دانست.
مشکلات ساختاری در مسیر چاپ آثار کودک
این هنرمند شیرازی در بخش دیگری از گفت‌وگو به آسیب‌های موجود اشاره کرد و اظهار داشت: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات، باندبازی و حاکمیت روابط شخصی در روند انتخاب و چاپ کتاب‌هاست. گاهی یک اثر صرفاً به دلیل ارتباط نویسنده با ناشر یا آشنایی با داوران، مسیر چاپ را به راحتی طی می‌کند، در حالی که آثار ارزشمند اما بدون پشتوانه ارتباطی، پشت درهای نشر می‌مانند.
وی ادامه داد: تمرکز فعالیت‌های نشر کودک در شهرهایی مثل تهران، قم و اصفهان باعث شده که استعدادهای بومی در استان‌هایی مثل فارس کمتر شناخته شوند. این تمرکزگرایی، فرصت رشد را از بسیاری از نویسندگان جوان و تازه‌کار می‌گیرد.
تکرار در فرم و زبان، تهدیدی برای خلاقیت
مرادی با انتقاد از تکرار در آثار منتشرشده گفت: بخش زیادی از کتاب‌های کودک در سال‌های اخیر، کپی یا بازتولید سبک‌های گذشته است. کمتر شاهد آثاری هستیم که زبان و فرم تازه‌ای ارائه دهند یا حتی از ظرفیت‌های ادبیات بومی و فرهنگ محلی بهره ببرند.
وی همچنین رشد بی‌رویه ترجمه‌هایی را که با فرهنگ و زیست‌بوم کودکان ایرانی همخوانی ندارند، یک خطر جدی دانست و افزود: این آثار گاهی از نظر محتوایی ضعیف هستند اما به دلیل جذابیت‌های بازاری یا تبلیغات سنگین، به‌سرعت جای آثار اصیل داخلی را می‌گیرند.
راهکارها برای بهبود وضعیت
این نویسنده کودک و نوجوان در ادامه به مجموعه‌ای از راهکارهای پیشنهادی خود اشاره کرد و گفت: جوان‌گرایی در تولید محتوا، ایجاد ارتباط بین دانشگاه‌ها و حلقه‌های ادبی، و حمایت مالی جدی از نشرهای بومی از مهم‌ترین اقدامات است. ما نیاز داریم که در استان‌ها نشست‌های تخصصی ادبی کودک برگزار شود تا نویسندگان بتوانند تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و استعدادهای جدید معرفی شوند.
وی با اشاره به نقش جشنواره‌ها تصریح کرد: جشنواره‌های ادبی باید موضوعاتی متناسب با دنیای واقعی کودکان انتخاب کنند و نظام داوری آنها نیز بر اساس معیارهای دقیق و به‌روز باشد. انتخاب داوران آشنا با نیازها و روحیات کودکان می‌تواند کیفیت آثار برگزیده را ارتقا دهد.
اهمیت پیوند ادبیات کودک با آموزش رسمی
مرادی با تأکید بر ضرورت ارتباط مستقیم میان ادبیات کودک و سیستم آموزشی گفت: اگر کتاب‌ها به دست کودکان نرسند، حتی بهترین آثار هم تأثیرگذاری خود را از دست می‌دهند. مدارس و مراکز پیش‌دبستانی می‌توانند پل ارتباطی محکمی میان نویسنده و مخاطب ایجاد کنند.
این شاعر و نویسنده در پایان با نگاهی خوش‌بینانه اظهار داشت: آینده ادبیات کودک در گرو همکاری میان نهادهای علمی، فرهنگی، ناشران و نویسندگان است. اگر این هم‌افزایی شکل بگیرد، ادبیات کودک می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در شکل‌دهی فرهنگ، هویت و اندیشه نسل‌های آینده ایفا کند. ما باید امروز برای فردای کودکانمان سرمایه‌گذاری کنیم.
—
چالش‌های اقتصادی و حمایت ناکافی در تئاتر
به گزارش میزهنری، فرزانه کیان‌دلیر، نویسنده، کارگردان و بازیگر تئاتر، در گفت‌وگویی صریح با خبرنگار ما از چالش‌های تولید آثار نمایشی، فشارهای اقتصادی، سانسور و تبعیض جنسیتی در فضای تئاتر ایران سخن گفت.
کیان‌دلیر که از سال ۱۳۹۰ به‌طور حرفه‌ای وارد عرصه تئاتر شده، اظهار کرد: در آغاز با اشتیاق وارد بازیگری شدم، اما به‌تدریج دریافتم ریشه اثر هنری در ایده و متن آن است، نه صرفاً در اجرا. همین مسئله مرا به سمت نویسندگی و کارگردانی کشاند.
وی با انتقاد از نبود حمایت مالی در تولید تئاتر افزود: بدون تهیه‌کننده یا سرمایه‌گذار، اجرای تئاتر تقریباً غیرممکن شده است. بسیاری از آثار صرفاً برای فروش و دیده‌شدن تولید می‌شوند، نه با هدف ارتقای کیفی.
وی همچنین حضور چهره‌های صرفاً مشهور در نمایش‌ها را موجب افت سطح آثار دانست و گفت: نباید کیفیت را فدای شهرت کرد. تئاتر حرفه‌ای، تخصص می‌خواهد نه دنبال‌کننده مجازی.
تبعیض جنسیتی و کلیشه‌های زنانه در هنر
این کارگردان با اشاره به استفاده از طنز در آثار برای جذب مخاطب، تأکید کرد که بیان مسائل اجتماعی باید با حفظ کیفیت انجام شود و اجاره سنگین سالن‌ها نباید معیار تولید اثر را تغییر دهد.
وی همچنین از نگاهی کلیشه‌ای به زنان در هنر انتقاد کرد و گفت: در برخی شهرستان‌ها هنوز زن هنرمند را دستیار می‌دانند نه کارگردان. این تبعیض آشکار، مسیر بانوان برای اثبات خود را دشوارتر کرده است.
کیفیت هنری، سانسور و سیاست‌زدگی
کیان‌دلیر ضمن گلایه از سانسور و سیاست‌زدگی در تولیدات هنری افزود: نگاه امنیتی به هنر، مسیر را برای گفت‌وگو با مخاطب می‌بندد. هدف ما تولید بحران نیست، بلکه ارائه راه‌حل است.
وی خواستار اصلاح سیاست‌های فرهنگی و نگاه کارشناسانه به کیفیت آثار شد و گفت: نباید آثار ضعیف صرفاً به‌دلیل روابط پشت‌پرده اجرا بروند. این به هنر و مخاطب بی‌احترامی است.
در پایان، فرزانه کیان‌دلیر گفت: با تمام دشواری‌ها، تئاتر برای من زیستن است. امیدوارم فضا برای تولید آزادتر، امن‌تر و عادلانه‌تر شود، به‌ویژه برای بانوان هنرمند.
—
موسیقی نواحی بدون حمایت رسمی و اجتماعی در خطر فراموشی است
به گزارش میزهنری، بهار صادقی، خواننده و نوازنده موسیقی نواحی، در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار ما با انتقاد از کم‌توجهی به این حوزه هنری گفت: یکی از مشکلات اصلی موسیقی نواحی در ایران، نبود حمایت جدی است. این موسیقی همواره در حاشیه بوده، در حالی که بخش مهمی از هویت و لحن‌های آن فقط به‌صورت شفاهی منتقل شده و اگر ثبت و آموزش داده نشود، به مرور فراموش خواهد شد.
وی با اشاره به جایگاه زنان در موسیقی اقوام افزود: در بسیاری از فرهنگ‌های بومی، زنان نقش مهمی در آواز و حفظ سنت‌ها داشته‌اند. اما امروز به دلیل محدودیت‌های فرهنگی و قانونی، بسیاری از صداها اصلاً شنیده نمی‌شوند. بانوان مجوز اجرای زنده دارند اما تنها برای مخاطب زن و با نوازندگان زن، و همین امر باعث شده حتی اگر اجرا کنند، نتوانند آثارشان را منتشر کنند یا مخاطب عمومی پیدا کنند.
نقش زنان و کم‌توجهی به استعدادهای بومی
این هنرمند اصفهانی با بیان اینکه حضور زنان در موسیقی نواحی همیشه بوده اما دیده شدن‌شان بسیار کم بوده تأکید کرد: در گذشته زنان آواز می‌خواندند، ساز می‌زدند و بخش بزرگی از سنت‌ها را حفظ می‌کردند، اما اکنون بسیاری حتی اجازه ضبط یا انتشار صدا ندارند و حمایتی هم از آنان نمی‌شود.
راهکارها برای حفظ موسیقی نواحی
وی ادامه داد: برای پایداری موسیقی نواحی، چند نوع حمایت ضروری است، نخست، حمایت شغلی و مالی از هنرمندان تا بتوانند با انگیزه ادامه دهند. دوم، حمایت آموزشی و ورود موسیقی نواحی به دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌ها با حضور اساتید بومی. سوم، فراهم کردن امکان اجرا، انتشار آثار و ارتباط مستقیم با مخاطب، نه اینکه فقط در جشنواره‌های محدود دیده شوند.
نگرانی از گسست نسل‌ها و لزوم حفظ هویت
صادقی با ابراز نگرانی از قطع شدن زنجیره انتقال این موسیقی بین نسل‌ها گفت: بسیاری از جوانان یا این موسیقی را نمی‌شناسند یا فکر می‌کنند قدیمی و بی‌کاربرد است. اگر این دیدگاه اصلاح نشود، آینده آن در خطر است. هنوز بسیاری از لحن‌ها و مقام‌ها فقط در حافظه چند هنرمند قدیمی مانده و اگر ثبت نشود، نابود خواهد شد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: موسیقی نواحی فقط یک موسیقی محلی نیست، بخشی از هویت ماست. باید آن را به‌روز کنیم تا با زمانه ارتباط برقرار کند، اما اصالت و ریشه‌هایش را نیز حفظ کنیم. بدون حمایت اجتماعی و پرهیز از دانلود رایگان آثار، این هنر امکان ادامه حیات نخواهد داشت.
“سپاس از همراهیتان”
