روایتی نو از آیین عزاداری شیعیان بمبئی در «گاندی و شرکا»
نشست نقد و بررسی کتاب «گاندی و شرکا» اثر معصومه صفایی‌راد با حضور کارشناسان برگزار شد. این سفرنامه به مراسم عزاداری شیعیان در بمبئی و حیدرآباد می‌پردازد.
به گزارش میزهنری،به نقل از روابط عمومی انتشارات سوره مهر، کیانوش رضایی فعال حوزه کتاب و رسانه در یادداشتی که در ایسکانیوز منتشر کرده، به بررسی و نقد کتاب «گاندی و شرکا» نوشته معصومه صفایی‌راد پرداخته است. این یادداشت را در ادامه می‌خوانید:
«گاندی و شرکا» روایتی از سفر به کشور هندوستان اثری است از معصومه صفایی‌راد به‌ویژه حضور در شهرهای بمبئی و حیدرآباد که جمیعتی اغلب مسلمان دارند در ایام ماه محرم تاسوعا و عاشورای حسینی. «استانبولچی» روایت سفر به ترکیه، «به‌صرف قهو و پیتا» روایت سفر به بوسنی و «بدو دجله بدو» روایت سفر به عراق به ویژه در بغداد در ایام اربعین حسینی، کتاب ها و سفرنامه هایی است که پیش از این توسط این نویسنده نگارش و توسط انتشارات سوره مهر راهی بازار نشر گردیده است.
صفایی‌راد به همراه همسرش که در کتاب همسفر نام دارد در مراسم عزاداری شیعیان بمبئی و حیدرآباد شرکت می‌کنند و به خواننده نشان می‌دهد که چگونه این آیین‌های آیینی، پیوندی عمیق بین مهاجران شیعه و هندیان برقرار می‌سازد.
هند کشوری چندفرهنگی، با پیچیدگی‌هایی بسیار زیادی در سبک زندگی است و همچنین دور بودن از مهد ظهور اسلام و به طبع آن سختی سفر در ایام گذشته جهت دسترسی علمای شاخص اسلام تشیع باعث شده تا این کشور علاوه بر چند دستگی در دین نیز چند دستگی بالایی در جمعیت شیعه داشته باشند و آداب و رسوم آنان نیز با آنچه ایرانیان با آن آشنا هستند تفاوت های زیادی داشته باشد که نویسنده توانسته بخشی از آن را به رشته تحریر درآورد.
نکته جالب توجه اینکه نویسنده اشاره کرده در روز عاشورا سخنانی از قول ماهاتما گاندی رهبر آزادی خواه و پرآوازه هندوستان که حتما بسیاری هند را با نام او می شناسند به صورت بنر در بمبئی نصب بوده که از امام حسین (ع) یاد شده است و نوشته: «من از حسین (ع) آموختم که چگونهدر مظلومیت به پیروزی برسم» یا در بنر دیگری نوشته شده: «اگر من یک ارتش مانند هفتاد و دو سرباز حسین یعنی با همان میزان اخلاص و رشادت داشتم، در بیست و چهار ساعت آزادی هند را کسب میکردم».
هرچند که هندوستان جمعیت مسلمان زیادی دارد و همه ایرانیان تا به حال تعداد بسیار زیادی از فیلم های هندی را دیده اند اما آیین، آداب و رسوم، فرهنگ، سبک زندگی و اعتقادات آنان تا حد بسیار زیادی برای ایرانیان ناشناخته است و معدود آثاری وجود دارد تا مردم کشورمان بتوانند با این کشور عجیب و پیچیده آشنا شوند لذا کتاب «گاندی و شرکا» با وجود نقص هایی که در روایت دارد از تا حدی می تواند به ما در شناخت این کشور کمک کند خصوصا اینکه محور این سفرنامه پرداختن به آداب و شیوه عزاداری شیعیان جنوب این کشور در ایام محرم است.
از جمله نقاط ضعف این کتاب میتوان به عدم انسجام روایت ها اشاره کرد و هرگاه داستانی تمام و داستانی دیگر آغاز می شود گویا بین دو داستان خاطره ای گم شده است و از جمله نقاط قوت کتاب میتوان به شیوه این سفر و نوع نگاه نویسنده و هدفش از این سفر اشاره کرد. سفر نویسنده به هندوستان نه در قالب تور گردشگری و نه بازدید از بناهای تاریخی تکراری است بلکه این سفر به صورت شخصی و ماجراجویانه جهت آشنایی با آداب عزاداری محلی شیعیان جنوب هند بخصوص بمبئی و حیدرآباد صورت گرفته است و مشکلاتی از قبیل جا ماندن از قطار محلی و شب خوابی در ایستگاه قطار که نویسنده با آن مواجه بوده برای مخاطب باارزش است و خواندن آن خالی از لطف نیست.
اینکه صفایی‌راد پیش از آغاز سفرش با تحقیقاتی که انجام داده تلاش کرده تا در هند به مجالس روضه خانگی‌ای راه پیدا کند و در آنها حضور یابد نشان از تلاش نویسنده و یک برنامه ریزی بلند مدت دارد و با شناخت دقیق تری پا به این سفر گذاشته است؛ برخلاف برخی سفرنامه ها که نویسنده در یک سفر از پیش تعیین نشده قرار میگرد و در نتیجه خاطرات سفرش را تبدیل به کتاب می‌کند که هیچ نکته آموزنده ای به خواننده منتقل نمی کند، «گاندی و شرکا» با وجود ضعف‌هایش دارای نکات آموزنده ای از فرهنگ و آیین شیعیان هند دارد.
«گاندی و شرکا» سفری است تأمل‌انگیز که خواننده را به قلب مراسم محرم در هند می‌برد. صفایی‌راد با دید ادبی و آیینی‌اش، تجربه‌ای متقابل میان ایرانیان و هندوستان را تصویر می کشد؛ جایی که سادگی گاندی‌محور در مردم بومی، با شور عاشورایی پیوند می‌خورد. شیوه نگارش، با تکیه بر مشاهده‌گری، روایت صمیمانه، اثری قابل توجه در ژانر سفرنامه مذهبی به‌شمار می‌آید.
