نگاهی به برگزاری نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت
به گزارش میزهنری، نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت (سردار آسمانی) در پاییز و زمستان ۱۴۰۳ به دبیری محمد کاظم‌تبار و به همت انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس بنیاد فرهنگی روایت فتح، در تهران و سایر شهرهای کشور برگزار شد.
با وجود عنوان بین‌المللی این جشنواره بدون حضور نمایش‌های خارجی برگزار شد و توضیحی درباره حذف بخش بین‌الملل ارائه نشد. ترکیب هیئت انتخاب بخش خیابانی و داوران بخش صحنه‌ای نیز با انتقاداتی از سوی برخی هنرمندان همراه بود.
این رویداد دوسالانه، علیرغم دو سال فرصت برای برنامه‌ریزی، نتوانست انتظارات لازم برای یک جشنواره بین‌المللی را برآورده کند. تا لحظه مخابره این گزارش، وضعیت پرداخت جوایز و ورودی گروه‌های نمایشی همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
در همین راستا، با جمعی از هنرمندان درباره چالش‌های این دوره از جشنواره به گفت‌وگو نشستیم.
کمبود امکانات و بی‌توجهی به هنرمندان مهمان
صبیحه جوان‌پور، نویسنده و کارگردان نمایش خیابانی «صامدون» از آبادان، که در بخش مهمان نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت (سردار آسمانی) حضور داشت، در گفت‌وگو با خبرنگار میزهنری از کمبودها و چالش‌های این رویداد فرهنگی سخن گفت و نسبت به برخی ضعف‌های اجرایی و مدیریتی انتقاد کرد.
وی با تأکید بر ظرفیت این جشنواره برای نمایش مفاهیمی همچون دفاع مقدس و مقاومت بین‌المللی، اظهار داشت: جشنواره تئاتر مقاومت، به‌واسطه پیوند با موضوعات ارزشمند مانند دفاع مقدس و ایستادگی ملت‌های مظلوم در برابر استکبار، جایگاه ویژه‌ای در عرصه تئاتر دارد، اما متأسفانه ناهماهنگی‌ها و مشکلات اجرایی، فرصت بهره‌برداری از این ظرفیت را محدود کرده است.
جوان‌پور نبود امکانات حمل‌ونقل بین خرمشهر و آبادان برای هنرمندان را یکی از مهم‌ترین چالش‌ها دانست و افزود: هنرمندان برای جابه‌جایی میان این دو شهر ناچار بودند از وسایل شخصی خود استفاده کنند. این مسئله، علاوه بر ایجاد ناراحتی برای شرکت‌کنندگان، نشان‌دهنده ضعف در برنامه‌ریزی بود.
این کارگردان از نحوه برگزاری اختتامیه نیز انتقاد کرد و گفت: در مراسم پایانی، هیچ نامی از هنرمندان بخش مهمان برده نشد و تقدیری از این گروه‌ها صورت نگرفت. چنین برخوردهایی، نوعی بی‌توجهی به تلاش‌های هنرمندان این بخش را نشان می‌دهد که از نظر اخلاقی قابل‌قبول نیست.
جوان‌پور بی‌نظمی در اطلاع‌رسانی و برنامه‌ریزی اجراها را از دیگر مشکلات این جشنواره برشمرد و تصریح کرد: زمان‌بندی اجراها مشخص نبود و بارها شاهد سردرگمی هنرمندان و مخاطبان بودیم. همچنین، اطلاع‌رسانی در شهرها بسیار ضعیف انجام شد و همین موضوع باعث شد بسیاری از اجراها تنها با حضور هنرمندان و بدون حضور مخاطبان برگزار شود.
وی با اشاره به اینکه نمایش «صامدون» تنها اثر عربی جشنواره بود، خاطرنشان کرد: این نمایش در آبادان اجرا شد، اما به دلیل عدم برنامه‌ریزی مناسب، اجراهای ما تقریباً بدون بازدیدکننده برگزار شد. حتی زمانی که این مسئله را به مسئولان منتقل کردیم، با پاسخ‌های قانع‌کننده‌ای مواجه نشدیم.
جوان‌پور در پایان با ابراز امیدواری نسبت به بهبود روند برگزاری جشنواره در دوره‌های آینده، گفت: توجه به هنرمندان و رفع نواقص اجرایی، لازمه ارتقای جایگاه این جشنواره در میان رویدادهای فرهنگی کشور است.
چالش‌های تبلیغاتی و ضعف در فروش بلیت در جشنواره تئاتر مقاومت
مجید کاظم‌زاده مژدهی، نویسنده و کارگردان نمایش «کت» از رشت، که در بخش مسابقه تئاتر صحنه‌ای نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت (سردار آسمانی) حضور داشت، در گفت‌وگو با خبرنگار میزهنری، ضمن اشاره به نقاط قوت این جشنواره، از چالش‌های پیش‌آمده برای گروه خود انتقاد کرد و پیشنهادهایی برای بهبود شیوه برگزاری این رویداد ارائه داد.
کاظم‌زاده مژدهی که سابقه شش دوره حضور در این جشنواره را دارد، درباره ویژگی متفاوت این دوره گفت: برگزاری اجراهای عمومی در شهرهای محل فعالیت گروه‌ها، ایده خوبی بود و فرصت تعامل بیشتر با مخاطبان محلی را فراهم کرد. با این حال، ضعف‌های تبلیغاتی و دخالت‌های بی‌جا از سوی برگزارکنندگان، نه‌تنها کمکی به جذب مخاطب نکرد، بلکه باعث ریزش تماشاگران شد.
وی افزود: ما در شهری مثل رشت که شناخت کافی از مخاطبان خود داریم، روش‌های کارآمدی برای اطلاع‌رسانی و تبلیغات داریم. اما متأسفانه، برگزارکنندگان جشنواره، بدون شناخت دقیق از شرایط محلی، اصرار داشتند تا مواردی همچون استفاده از لوگوی بزرگ جشنواره یا تبلیغات رسمی در طراحی پوستر و بنرها رعایت شود. این رویکرد به‌جای جذب مخاطب، حس تئاتر مناسبتی و سفارشی بودن را به تماشاگران القا کرد و در نتیجه، نمایش ما که با حضور بهترین بازیگران شهرمان تولید شده بود، با کمترین استقبال مواجه شد.
کاظم‌زاده مژدهی به ضعف در سیستم فروش بلیت نیز اشاره کرد و گفت: مسائل فنی و ناهماهنگی در پلتفرم‌های فروش بلیت، مخاطبان را سردرگم کرد. حتی پوستر نمایش ما در سایت فروش بلیت دیده نمی‌شد، و این موضوع باعث شد که بسیاری از علاقه‌مندان از وجود اجرای ما مطلع نشوند. در نتیجه، نمایشی که می‌توانست پرمخاطب‌ترین اثر گروه ما باشد، به کم‌مخاطب‌ترین تبدیل شد.
وی همچنین به ضرورت اعتماد به هنرمندان تأکید کرد و اظهار داشت: دبیرخانه جشنواره باید هنرمندان را برای مدیریت تبلیغات و اطلاع‌رسانی آزاد بگذارد. ما در شهر خودمان بهتر از هرکس دیگری می‌دانیم که چگونه با مخاطبان ارتباط برقرار کنیم. دخالت‌های غیرضروری و نبود اعتماد، باعث سلب اعتبار از گروه‌های نمایشی می‌شود و حتی ممکن است در پروژه‌های آینده ما تأثیر منفی بگذارد.
کاظم‌زاده مژدهی در پایان پیشنهاد کرد که جشنواره در طول سال و بدون محدودیت زمانی برگزار شود و افزود: انتخاب زمان اجرا و نحوه اطلاع‌رسانی باید برعهده گروه‌ها باشد. همچنین، مرحله بازخوانی متون بهتر است حذف شود و به‌جای آن، گروه‌ها با ارائه پروپوزال و طرح اجرایی، اثر خود را به جشنواره پیشنهاد دهند. در این صورت، جشنواره می‌تواند تنوع بیشتری در اجراها و آثار ارائه دهد و بازدهی بهتری داشته باشد.
وی با ابراز امیدواری نسبت به رفع این چالش‌ها در دوره‌های آینده، اظهار داشت: اعتماد به هنرمندان، حمایت بی‌قیدوشرط و احترام به استقلال خلاقانه گروه‌ها، کلید موفقیت هر رویداد فرهنگی است.
چالش‌های اجرایی و مشکلات مالی در جشنواره تئاتر مقاومت
به گزارش میزهنری، نمایش «مولن روژ» به نویسندگی رضا پورتراب‌زاده و یاسمن ناسخی و کارگردانی رضا پورتراب از شهر گرگان، استان گلستان، یکی از آثار شرکت‌کننده در بخش مسابقه تئاتر صحنه‌ای نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت بود. کارگردان این نمایش، در گفتگو با خبرنگار ما، به تحلیل و بررسی نقاط قوت و ضعف این دوره از جشنواره پرداخت.
رضا پورتراب ،با اشاره به تغییر رویکرد جشنواره نسبت به دوره‌های پیشین گفت: یکی از نکات مثبت جشنواره امسال، تمرکز بر اجرای عمومی آثار در شهرهای مختلف بود. این شیوه باعث شد مردم عادی به عنوان مخاطبان اصلی تئاتر، بیشتر درگیر این رویداد شوند و جشنواره از حالت صرفاً هنرمندانه و درون‌گروهی خارج شود. این تغییر نگاه، به نوعی تئاتر را از محدوده خاص هنرمندان به میان عموم مردم آورد.
با وجود این نگاه مثبت، پورتراب نقدهایی جدی را متوجه نحوه اجرای جشنواره کرد. وی تأخیر در اطلاع‌رسانی و سخت‌گیری‌های بیش از حد دبیرخانه در زمینه تبلیغات را از جمله چالش‌های بزرگ گروه‌ها دانست و افزود: اطلاع‌رسانی دیرهنگام و لزوم تأیید اقلام تبلیغاتی توسط دبیرخانه، فرآیند تبلیغات را به شدت کند کرد. این مسئله باعث شد زمان کافی برای جذب مخاطب نداشته باشیم و به طور مستقیم بر فروش بلیت تأثیر منفی بگذارد.
وی همچنین به مشکلات سایت فروش بلیت اشاره کرد و گفت: به دلیل اینکه نمایش‌ها در بخشی جداگانه و مختص جشنواره آپلود شده بودند، بسیاری از مخاطبان قادر به پیدا کردن نمایش‌ها نبودند. حتی در برخی مواقع سایت دچار مشکل فنی شد که این موضوع نیز ضربه دیگری به جذب مخاطب وارد کرد.
پورتراب با انتقاد از یکسان‌سازی قوانین جشنواره برای تمام شهرها و گروه‌ها اظهار داشت: «شرایط سالن‌ها و امکانات در شهرهای مختلف، بسیار متفاوت است. مثلاً ما در گرگان فقط یک سالن اصلی داریم که برنامه‌های مختلفی مانند کنسرت، همایش و نمایش در آن برگزار می‌شود. با این حال، جشنواره از ما انتظار داشت ۱۵ شب اجرای عمومی داشته باشیم، در حالی که این امکان برای ما وجود نداشت. متأسفانه این عدم هماهنگی بین دبیرخانه و گروه‌ها، مشکلات زیادی ایجاد کرد.
این کارگردان با اشاره به ضررهای مالی گروه خود گفت: ما نه تنها سودی از حضور در این جشنواره نبردیم، بلکه متحمل ضررهای زیادی شدیم. بودجه اختصاص‌یافته به گروه‌ها پاسخگوی هزینه‌های تبلیغات، اسکان داوران، فیلم‌برداری و سایر موارد نبود. حتی تا امروز که جشنواره به پایان رسیده، بخش دوم بودجه هم پرداخت نشده است.
پورتراب با انتقاد از شفاف نبودن برنامه‌های دبیرخانه جشنواره افزود: ما از قبل اطلاعی از محل برگزاری اختتامیه نداشتیم. زمانی که اعلام شد اختتامیه در خرمشهر برگزار می‌شود، هزینه‌های سنگینی برای گروه‌ها ایجاد کرد. از طرفی، حضور دبیر جشنواره در برخی شهرها و دیدن برخی اجراها، شائبه جانبداری و رفتارهای متناقض را به وجود آورد.
در پایان، این هنرمند تأکید کرد: برای جلوگیری از تکرار چنین مشکلاتی در آینده، دبیرخانه باید با اهل فن و متخصصان جشنواره‌داری مشورت کند. همچنین شفافیت در قوانین و اعلام شرایط دقیق در فراخوان، می‌تواند از بسیاری از مشکلات جلوگیری کند. گروه‌ها باید قبل از شرکت در جشنواره، از تمام جزئیات اجرایی و تبلیغاتی مطلع شوند.
چالش‌های پذیرش آثار و داوری در جشنواره تئاتر مقاومت
سید حسام‌الدین شریعتمداری، نویسنده و کارگردان نمایش «کبوترهای زخمی» از بروجرد، با حضور در بخش خیابانی نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت (سردار آسمانی)، کیفیت برگزاری این رویداد را ستود و گفت: این جشنواره از نظر امکانات اجرایی، اسکان، و نظم کلی، در سطحی بسیار مطلوب برگزار شد. تلاش شبانه‌روزی تیم اجرایی قابل‌تقدیر است، اما برخی ناهماهنگی‌ها در روند پذیرش آثار و شیوه داوری، رقابت را تحت‌الشعاع قرار داد.
وی با انتقاد از تغییر در تعداد آثار پذیرفته‌شده، این اقدام را مغایر با فراخوان اعلام‌شده دانست و افزود: چنین تغییراتی، شفافیت و ساختار رقابتی جشنواره را زیر سوال می‌برد. همچنین حذف رتبه‌بندی و جایگزینی عناوینی همچون تقدیر و برگزیده، موجب شد داوری‌ها بیش از پیش جنبه سلیقه‌ای پیدا کند.
شریعتمداری در ادامه، انتخاب یکی از اعضای هیئت داوران را نامتناسب با ماهیت جشنواره ارزیابی کرد و اظهار داشت: حضور داورانی که تجربه‌ای در زمینه تئاتر خیابانی ندارند، باعث نادیده گرفتن ویژگی‌های خاص این هنر می‌شود. داوران این بخش باید از هنرمندان خیابانی با شناخت عمیق از فضا و مفاهیم مرتبط با مقاومت و ایثار انتخاب شوند.
این کارگردان همچنین به ضرورت بازنگری در روند پذیرش آثار اشاره کرد و پیشنهاد داد: مرحله بازخوانی متون حذف و فرآیند بازبینی مستقیم انجام شود تا از رد آثار ارزشمند در مراحل ابتدایی جلوگیری شود. همچنین، حضور آثار تکراری یا نمایش‌هایی که پیش‌تر اجرا شده‌اند، باید در جشنواره ممنوع شود تا فرصت بیشتری برای تولیدات تازه فراهم شود.
وی در پایان ضمن قدردانی از تلاش‌های برگزارکنندگان، ابراز امیدواری کرد که اصلاحات ساختاری و رعایت دقیق فراخوان، زمینه‌ساز ارتقای هرچه بیشتر این جشنواره در سال‌های آینده باشد.
مشکلات اجرایی و مالی در جشنواره تئاتر مقاومت
میثم حبیبی، نویسنده و کارگردان نمایش «مای بارد» از تبریز، که با این اثر در بخش خیابانی نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر مقاومت (سردار آسمانی) حضور داشت، در گفتگو با خبرنگار میزهنری با اشاره به نقاط قوت و ضعف این رویداد، خواستار توجه بیشتر به برخی چالش‌ها در دوره‌های آینده شد.
وی با بیان اینکه برخی آثار پذیرفته‌شده مغایر با فراخوان جشنواره بوده‌اند، گفت: مطابق فراخوان، آثار باید تازه تولید باشند و پیش‌تر در جشنواره‌های دیگر اجرا نشده باشند. بااین‌حال، شاهد حضور آثاری بودیم که تنها با تغییر نام در این جشنواره حضور داشتند. این مسئله نه‌تنها به کیفیت رقابت لطمه زد بلکه در حق هنرمندانی که با آثار جدید و بر اساس قوانین جشنواره شرکت کرده بودند، اجحاف شد.
حبیبی در ادامه به موضوع بودجه تخصیص‌یافته برای آثار خیابانی اشاره کرد و افزود: حمایت مالی اعلام‌شده برای تولید آثار، به‌ویژه در بخش خیابانی، پاسخگوی هزینه‌های واقعی نیست. این چالش برای گروه‌هایی که بدون پشتیبانی‌های دیگر به تولید اثر می‌پردازند، بیشتر احساس می‌شود. ضروری است که در دوره‌های آینده، اعتبارات مالی متناسب با نیازهای تولیدی در نظر گرفته شود.
این کارگردان همچنین به مشکلات اسکان گروه‌ها پرداخت و اظهار کرد: شرایط اسکان در این جشنواره شایسته هنرمندان و شأن این رویداد نبود. قرار دادن دو گروه از شهرهای مختلف در یک اتاق، آرامش و تمرکز گروه‌ها را مختل کرد. این وضعیت، به‌ویژه برای جشنواره‌ای که با نام مقاومت و شهدا مزین شده است، جای تأمل دارد.
حبیبی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به ترکیب هیئت داوران اشاره کرد و گفت: یکی از ضعف‌های جشنواره، انتخاب داورانی بود که تجربه و دانش کافی در حوزه تئاتر خیابانی نداشتند. داوری آثار خیابانی مستلزم شناخت عمیق و تسلط بر ویژگی‌های این نوع تئاتر است. اما متأسفانه برخی از داوران، به‌جای تحلیل دقیق آثار، رویکرد سلیقه‌ای داشتند. این مسئله، کیفیت ارزیابی‌ها را تحت تأثیر قرار داد.
وی همچنین از رویکرد جشنواره در حذف رتبه‌بندی انتقاد کرد و بیان داشت: جایگزینی عناوین کلی مانند برگزیده و تقدیر به‌جای رتبه‌بندی دقیق، به رقابت آثار لطمه زد. این اقدام شاید از نظر مدیریت مالی توجیه داشته باشد، اما جایگاه واقعی آثار را مشخص نمی‌کند. شایسته است که در چنین رویدادهایی، رتبه‌بندی شفاف و دقیق اعمال شود تا انگیزه رقابت میان گروه‌ها افزایش یابد.
در پایان، حبیبی با اشاره به اهمیت میزبانی جشنواره‌ها در شهرها و استان‌های مختلف، اظهار داشت: انتظار می‌رود برگزاری چنین جشنواره‌هایی، ارزش افزوده‌ای برای هنرمندان و تئاتر استان میزبان به همراه داشته باشد. اگر این هدف محقق نشود، بهتر است رویدادهای این‌چنینی در پایتخت برگزار شوند تا هم از هزینه‌های اضافی کاسته شود و هم هنرمندان شهرهای میزبان درگیر مسائل حاشیه‌ای نشوند.
“سپاس از همراهیتان”
