گفتگو با بانوان هنرمند کشور «قسمت هفتم»
به گزارش میزهنری، در سه گفت‌وگوی اختصاصی با فریبا کریمی، عهدیه صولت و معصومه عموری، سه چهره فعال در حوزه‌های ادبیات، شعر و تئاتر ، به بررسی چالش‌ها، دغدغه‌ها و تجربه‌های شخصی خود در مسیر فعالیت فرهنگی پرداخته‌اند. این گفت‌وگوها تصویری از وضعیت امروز زنان هنرمند در استان‌های مختلف کشور ارائه می‌دهد و به مسائل زیرساختی، نابرابری‌های منطقه‌ای و چشم‌انداز آینده فرهنگ ایران می‌پردازد.
ادبیات تنها راه آرام کردن روح سرکش انسان است
فریبا کریمی، نویسنده و مدرس ادبیات داستانی، از شهر شیراز در گفت‌وگو با خبرنگار ما با اشاره به اهمیت گسترش فرهنگ کتاب‌خوانی گفت: «اگر بتوانیم کتاب را به درون خانواده وارد کنیم، بی‌شک فرزندان نیز با کتاب مانوس خواهند شد. مطالعه مستمر، پایه‌گذار جامعه‌ای سالم‌تر است.»
وی با تأکید بر نقش مادران در نهادینه شدن فرهنگ مطالعه ادامه داد: «مادری که اهل خواندن است، فرزندی اهل اندیشیدن تربیت می‌کند. جامعه‌ای که اهل مطالعه باشد، به خود و دیگران آسیب نمی‌زند.»
ادبیات، یادآور جایگاه واقعی انسان
کریمی در بخشی از این گفت‌وگو تصریح کرد: «ادبیات و هنر تنها ابزارهایی هستند که روح انسان را تسکین می‌دهند. ادبیات به ما یادآوری می‌کند که چه جایگاه و ارزشی داریم و چه مأموریتی در این جهان بر عهده‌مان است.»
وی از ضرورت تقویت زیرساخت‌های فرهنگی و توجه ویژه به ادبیات کودک و نوجوان سخن گفت و افزود: «با همه بی‌مهری‌ها، ادبیات داستانی جای خود را در جامعه باز کرده است و امروز شاهد حضور نویسندگانی هستیم که در سطح جهانی مطرح‌اند.»
حاشیه‌نشینان مستعد؛ سرمایه‌های نادیده گرفته‌شده
این فعال فرهنگی، با انتقاد از تمرکزگرایی فرهنگی، تأکید کرد: «نباید استعدادها فقط در مراکز استان‌ها دیده شوند. در شهرهای کوچک و مناطق کمتر برخوردار، ظرفیت‌های پنهانی وجود دارد که با اندکی حمایت می‌توانند شکوفا شوند.»
کریمی به تجربه آموزش آنلاین در دوران کرونا اشاره کرد و گفت: «دانشجویان من از شهرهایی چون گله‌دار و لامرد بودند و توانستند آثار خود را در قالب یک کتاب مشترک منتشر کنند. این یعنی استعداد در سراسر کشور جاری‌ست، اما نیازمند بستر مناسب است.»
ادبیات، مقوله‌ای جدی؛ نه صرفاً مناسبتی
وی با گلایه از کم‌توجهی به حوزه فرهنگ، خاطرنشان کرد: «باید از سیاست‌گذاری صرف عبور کرد و به‌جای برنامه‌های نمایشی، از نویسندگان و ناشران واقعی حمایت شود؛ از خرید سالانه کتاب گرفته تا پشتیبانی از رونمایی آثار و پرداخت وام‌های پژوهشی.»
کریمی همچنین به نقش مدرسه در ترویج مطالعه اشاره کرد و گفت: «اگر می‌خواهیم کتاب‌خوانی به امری همگانی تبدیل شود، باید از سنین پایین آغاز کنیم. حتی می‌توان تاریخ و جغرافیا را با زبان تئاتر و نمایش برای کودکان جذاب کرد.»
زنان نویسنده؛ راهی دشوارتر اما پرامید
ایشان با اشاره به چالش‌های بانوان در عرصه نویسندگی گفت: «زنان علاوه بر مسئولیت‌های خانوادگی، باید برای اثبات توانمندی‌های‌شان در حوزه فرهنگ، تلاش مضاعفی داشته باشند. اما خوشبختانه امروز دختران و زنان جوان با هدف و انگیزه در حال رشدند.»
در پایان، فریبا کریمی بر لزوم ارتباط میان نسل‌ها در حوزه فرهنگ تأکید کرد و گفت: «نسل پیشکسوت باید دانسته‌ها و تجربه‌های خود را در قالب داستان، مقاله و آموزش در اختیار نسل تازه قرار دهد. اگر می‌توانیم جریان‌ساز باشیم، نباید در دایره محدود شخصی باقی بمانیم.»
—
چالش‌ها و فرصت‌های تئاتر خیابانی زنان؛ گفت‌وگو با معصومه عموری
معصومه عموری، بازیگر و کارگردان تئاتر خیابانی و صحنه‌ای از اهواز، در گفت‌وگویی اختصاصی با خبرنگار میزهنری به بررسی مشکلات و فرصت‌های موجود در عرصه تئاتر، به‌ویژه برای زنان هنرمند، پرداخت. وی در این گفت‌وگو از چالش‌های زیرساختی، فرآیند انتخاب آثار در جشنواره‌ها، حضور چهره‌های مشهور و وضعیت تئاتر صحنه‌ای صحبت کرد و پیشنهادات خود برای بهبود وضعیت هنرمندان تئاتر را مطرح کرد.
رشد حضور زنان در تئاتر خیابانی
عموری در خصوص وضعیت تئاتر خیابانی و حضور زنان در این حوزه گفت: «در سال‌های اخیر، زنان با جسارت بیشتری وارد عرصه بازیگری و کارگردانی تئاتر خیابانی شده‌اند. این حضور موجب پویایی بیشتر جریان تئاتر شده است، اما هنوز در استان‌هایی مانند خوزستان، زنان هنرمند به‌اندازه کافی دیده نمی‌شوند و این مسئله به محدودیت‌های پیش رو دامن می‌زند.»
وی در ادامه افزود: «در تئاتر صحنه‌ای نیز وضعیت مشابهی داریم. اگرچه زنان در این عرصه حضور دارند، اما معمولاً در نقش‌های سنتی و محدود دیده می‌شوند. این محدودیت‌ها به‌ویژه در تئاتر خیابانی پررنگ‌تر است.»
چالش‌های زیرساختی تئاتر خیابانی و صحنه‌ای
این هنرمند به چالش‌های زیرساختی موجود در تئاتر اشاره کرد و افزود: «در اهواز و دیگر شهرها، هنرمندان با کمبود فضای تمرین و نبود تجهیزات مناسب روبه‌رو هستند. این مشکلات به‌ویژه برای هنرمندانی که از تئاتر به‌عنوان شغل اصلی خود استفاده می‌کنند، بسیار سخت است.»
عموری همچنین تأکید کرد که برای رشد تئاتر در کشور، نیاز به برنامه‌ریزی بلندمدت برای تقویت زیرساخت‌ها و ایجاد حمایت‌های پایدار از هنرمندان ضروری است. «فضاهای تمرینی مناسب و تجهیزات اجرایی از جمله نیازهای اساسی هنرمندان است که در حال حاضر در بسیاری از نقاط کشور تأمین نمی‌شود.»
حضور چهره‌های مشهور و تأثیر آن بر کیفیت آثار
این بازیگر و کارگردان تئاتر در بخش دیگری از گفت‌وگو به تأثیر حضور چهره‌های مشهور در تئاتر اشاره کرد. وی گفت: «اگر سلبریتی‌ها به‌منظور ارتقای کیفیت کار وارد تئاتر شوند، این اقدام مثبتی است. اما اگر تنها هدف جذب مخاطب و فروش بلیت باشد، این موضوع می‌تواند به کیفیت آثار آسیب بزند.»
عموری همچنین افزود: «در برخی موارد، گروه‌های تئاتری برای جذب مخاطب از چهره‌های مشهور استفاده می‌کنند، بدون آنکه به کیفیت کار توجه کنند. این نگاه تجاری به تئاتر، در بلندمدت به ضرر هنرمندان مستقل خواهد بود و مدیران فرهنگی باید در این زمینه اقدامات جدی‌تری انجام دهند.»
انتقاد از روند انتخاب آثار در جشنواره‌ها
وی همچنین به روند انتخاب آثار در جشنواره‌های تئاتر خیابانی و صحنه‌ای انتقاد کرد و گفت: «در بسیاری از جشنواره‌ها، تنها چند نام تکراری دیده می‌شود. این موضوع مانع از دیده شدن گروه‌های جوان و مستقل می‌شود و فرصت رشد و پیشرفت را از آنان می‌گیرد.»
عموری تأکید کرد که داوری‌ها باید شفاف و منصفانه باشد تا تمامی گروه‌ها شانس برابر داشته باشند. «در این راستا، پیشنهاد من این است که مدیران فرهنگی فرآیند انتخاب آثار را بازنگری کنند و داوری‌ها را از هرگونه سلیقه‌گرایی و روابط غیرحرفه‌ای دور نگه دارند.»
نگرانی‌ها در مورد تجاری‌سازی تئاتر
این هنرمند در پایان هشدار داد که تئاتر نباید به تجاری‌سازی افراطی دچار شود، زیرا این مسئله می‌تواند به تخریب هویت هنری آن منجر شود. «اگر تئاتر به سمت تجاری‌سازی پیش برود و تنها هدف آن جذب مخاطب و فروش بلیت باشد، به‌طور قطع کیفیت آثار کاهش خواهد یافت و این امر به ضرر تمام هنرمندان خواهد بود.»
وی افزود: «مدیران فرهنگی باید به‌طور جدی از کیفیت و هویت تئاتر حمایت کنند و فضای مساعدی برای بروز استعدادهای نو فراهم کنند. تئاتر باید به عنوان یک هنر فرهنگی و اجتماعی مطرح باشد و نه تنها به‌عنوان یک کالای تجاری.»
نقش تئاتر در آگاهی‌بخشی اجتماعی
در خاتمه، معصومه عموری گفت: «تئاتر خیابانی و صحنه‌ای می‌توانند نقش بزرگی در آگاهی‌بخشی و گفت‌وگوی اجتماعی ایفا کنند. ما فقط به کمی توجه و حمایت نیاز داریم تا بتوانیم از ظرفیت‌های بالای این هنر در راستای ارتقای فرهنگی و اجتماعی بهره‌برداری کنیم.»
—
ادبیات، هویت فرهنگی ماست؛ اما در وضعیت کنونی دچار بی‌مهری شده‌ایم
به گزارش میزهنری، عهدیه صولت شاعر و نویسنده‌ای است که با گرایش به شعر کلاسیک، به‌ویژه غزل، توانسته است جایگاه خود را در میان علاقه‌مندان ادبیات تثبیت کند. او در کنار تجربه‌گرایی در قالب‌های نو و سپید، همچنان به سنت‌های ادبی وفادار مانده است. کتاب شعر «در گذار لحظه‌ها» از جمله آثار مکتوب اوست که در سال ۱۴۰۱ توسط انتشارات حوزه مشق منتشر شد. این اثر در سه بخش شعر کلاسیک، سپید و نثرهای ادبی تنظیم شده و بازتاب‌دهنده ذوق ادبی و نگاه عاطفی او به جهان پیرامون است.
عهدیه صولت در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار ما، با نگاهی صریح و صادقانه، از وضعیت شعر و ادبیات معاصر، چالش‌های حوزه نشر، کم‌توجهی به استعدادهای اصیل و نقش مهم نهادهای فرهنگی سخن گفت.
ادبیات، هویت و فرهنگ یک ملت است
صولت وضعیت فعلی ادبیات معاصر ایران را نگران‌کننده توصیف می‌کند و می‌گوید:
«ادبیات جزئی از هویت و فرهنگ ماست، اما متأسفانه ادبیات معاصر دچار بی‌مهری شده است. وقتی سرانه مطالعه روزانه در کشور به کمتر از چند دقیقه می‌رسد، طبیعی است که ادبیات نیز از این وضعیت متأثر شده و مورد توجه کافی قرار نمی‌گیرد.»
وی از چالش‌های جدی در حوزه چاپ و نشر سخن گفت و افزود:
«نویسندگان با هزینه‌های بالای چاپ و بی‌علاقگی عمومی به خرید کتاب مواجه هستند. گاهی کتاب‌هایی که با هزینه شخصی نویسنده منتشر می‌شود، در گوشه کتابخانه‌ها خاک می‌خورد. این وضعیت سبب دلسردی و ناامیدی فعالان حوزه ادبیات می‌شود.»
نشر بی‌ضابطه و چاپ آثار بی‌محتوا، آسیبی جدی به ادبیات معاصر
شاعر هرمزگانی با اشاره به رشد روزافزون کتاب‌های بی‌کیفیت در بازار نشر گفت:
«چاپ بی‌ضابطه آثار ضعیف توسط برخی ناشران غیرحرفه‌ای، به بی‌سامانی ادبیات دامن زده است. ناشران نباید صرفاً به‌دنبال درآمد باشند، بلکه لازم است با بهره‌گیری از کارشناسان خبره، آثار را پیش از چاپ ارزیابی کنند و از انتشار نوشته‌های زرد که شأن ادبیات را پایین می‌آورد، بپرهیزند.»
وی تأکید کرد: «نشر حرفه‌ای باید به شعور مخاطب، تلاش نویسندگان و اعتبار فرهنگی جامعه احترام بگذارد.»
جشنواره‌ها و محافل ادبی، حلقه گمشده توسعه فرهنگی
صولت با ابراز تأسف از وضعیت نامطلوب جشنواره‌های ادبی، گفت:
«برگزاری جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها و محافل ادبی می‌تواند نقشی حیاتی در رشد فرهنگی جامعه ایفا کند. اما متأسفانه تأمین هزینه چنین رویدادهایی گاهی با مشکل مواجه است و حتی شرکت‌کنندگان مجبور به پرداخت هزینه‌های شخصی برای حضور می‌شوند. این روند باعث حذف بسیاری از استعدادهای بالقوه می‌شود.»
ادبیات معاصر؛ تأثیرپذیر از ترجمه و دور از ریشه‌های بومی
وی با اشاره به تغییرات در شعر معاصر از دوران نیما و شاملو تا امروز افزود:
«شعر نو و سپید راه را برای تجربه‌گرایی باز کرده است، اما گاه چنان تحت تأثیر نوشت‌سازه‌های ترجمه‌ای قرار گرفته که تشخیص هویت زبانی و فرهنگی آن دشوار شده است. در نتیجه، بسیاری از آثار نو، بازتابی از فرهنگ‌های بیرونی‌اند و تأثیرگذاری جهانی شعر کلاسیک را ندارند.»
پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت ادبیات معاصر
از نظر این شاعر، آموزش حرفه‌ای شعر، برگزاری کارگاه‌های تخصصی، حمایت مادی و معنوی از شاعران به‌ویژه در شهرستان‌ها، و بازنگری در سیاست‌های نشر، مهم‌ترین راهکارهای بهبود وضعیت فعلی است.
این هنرمند گفت:
«نباید هر متنی را به نام شعر چاپ کرد. سخت‌گیری در انتخاب آثار و پرهیز از چاپ کتاب‌های زرد، می‌تواند به احیای اعتبار ادبیات کمک کند.»
چالش‌های بانوان در فضای ادبی و انتظارات از مسئولان
صولت، نابرابری فرصت‌ها و نگاه سنتی به بانوان شاعر را از موانع مهم دانست و اظهار داشت:
«در برخی محافل، همچنان نگاه مردسالارانه حاکم است و گاه بانوان از حضور در محافل ادبی بازمی‌مانند. همچنین، نبود دسترسی برابر به فرصت‌های نشر و معرفی آثار، موجب کمرنگ شدن حضور آنان شده است.»
وی از مدیران فرهنگی کشور خواست با سیاست‌گذاری عادلانه، تقویت زیرساخت‌های فرهنگی، حمایت از آثار مستقل و کاهش سانسور غیرمنطقی، زمینه را برای رشد و بالندگی ادبیات فراهم کنند.
در پایان این گفت‌وگو، عهدیه صولت بار دیگر بر نقش محوری ادبیات در هویت فرهنگی تأکید کرد و گفت:
«اگر می‌خواهیم جامعه‌ای پویا و فرهنگ‌دوست داشته باشیم، باید از ادبیات و نویسندگان حمایت کنیم؛ چرا که ادبیات، آیینه روح و اندیشه هر ملت است.»
“سپاس ازهمراهیتان”
